دوفصلنامه علمی - اطلاع رسانی نگاه - شماره ۲۱
- سید محمد حسین طباطبایی
- بازدید: ۱۴۱
نگاه؛ دو فصلنامه علمی - اطلاع رسانی مدرسه شهیدین (ره)
سال یازدهم | شماره ۲۱ | پاییز و زمستان ۱۴۰۲
شناسنامه:
صاحب امتیاز: مدرسۀ شهیدین بهشتی و قدوسی (ره)
مدیر مسئول: سید محمد رضا طباطبایی
به کوشش معاونت پژوهش مدرسۀ شهیدین (ره)
سردبیر: یحیی گوهری بخشایش
دبیر اجرایی: عباس اکبری
هیئت تحریریه: محمد بختیاری، سید مرتضی خاتمی سبزواری، مهدی خیاط‌زاده، سید مرتضی طباطبایی، رضا عندلیبی، یحیی گوهری بخشایش، قاسم محبی
ویراستار: سید محسن صفایی
بازبینی و طراحی: هادی عبدالمالکی
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
مقالات:
۱. جایگاه مصلحت و مفسده در استنباط احکام شرعی
محمّدعلی عزیزی - صفحه ۷ تا ۲۴ | دانلود مقاله PDF
چکیده:
با توجّه به نقش بی‌بدیل و پررنگ مصلحت و مفسده در فرآیند استنباط احکام شرعی، این دو مفهوم از دیرباز در کتب مختلف فقهی مسلمین مورد استناد قرار گرفته است، امّا به جهت آن‌که به‌صورت مجزّا و یکپارچه مورد بحث قرار نگرفته است، حدود، ثغور و جایگاه دقیق آن در فرآیند استنباط مشخص نیست؛ از این رو، پرسش از مبانی و اقوال در مسأله نیازمند یافتن پاسخی درخور است. بررسی‌ها حاکی از آن است که تعمّق در مبانی در تعیین جایگاه مصلحت و مفسده، محوری و تأثیرگذار است. در این میان، استفاده از الفاظ مشترک، اختلاف در تعابیر و سیر تاریخی آن، دشواری رسیدن به نتیجه‌ای جامع را دو چندان می‌کند. این مقاله بر آنست که با جمع آوری داده‌های فقهی و اصولی، ذکر مبانی و مقدمّات بحث و همچنین بیان انواع مصالح، به تبیین این جایگاه مهم بپردازد.
۲. حیطه ولایت فقیه در نظر شهید ثانی با محوریت الروضة البهیة
سید وحید میر علی اکبری - صفحه ۲۵ تا ۴۱ | دانلود مقاله PDF
چکیده:
بحث حدود و اختیارات ولی فقیه از جمله مهمترین مسائل دینی و دنیوی در سطح فراگیر و پیونددهنده دیانت به سیاست است. و به‌جهت حساسیت و اثرگذاری وسیع این مسئله در میان مسلمین، ازسویی دشمنان اسلام به انکار آن پرداخته و از سوی دیگر عده‌ای با نگاه سطحی به فتاوای فقها و اختلاف نظرات موجود، در اصل مسئله دچار تشکیک شده‌اند. در بین این فقهاء، شرایط سیاسی ویژه عصر شهید ثانی& و مرتبه علمی و جایگاه زمانی وی در سلسله فقها، بررسی نظرات او را در درجه بالایی از اهمیت قرار داده است. از طرفی، شکی نیست که کتاب الروضة البهیة مشهورترین کتاب شهید می‌باشد که سال‌هاست به‌عنوان کتاب درسی در حوزه‌های علمیه دنیا تدریس می‌شود. این مقاله در پی آن است که با روش بررسی توصیفی تحلیلی، نظر این فقیه بزرگ در مورد حیطه ولایت فقیه را با تمرکز بر کتاب الروضة البهیة مشخص کند. تحقیق انجام گرفته از گستردگی حیطه ولایت فقیه به اندازه اداره امور سیاسی و اجتماعی در کلان‌ترین سطح جامعه حکایت می‌کند.
۳. استقلال تبعیت در مطهریت آن، در بوته نقد و نظر
محمد سعید پورمحمدی - صفحه ۴۳ تا ۶۰ | دانلود مقاله PDF
چکیده:
مسئله استقلال تبعیت در فقه شیعی مسئله‌ای نو ظهور است، گرچه در طول تاریخ فقهی، مصادیق و موارد آن کم و بیش مورد بحث بوده است. عدم استقلال مسئله تبعیت در مطهریت آن در ادوار گذشته تاریخ و از طرفی بحث در مورد استقلال آن در زمان فقهای معاصر باعث می‌شود تا این سؤال در ذهن شکل گیرد که حق کدام است؟ مگر استقلال در مطهریت آن چه اثراتی دارد؟ آیا تبعیت اصطیادی است، به این معنا که فقها پس از بررسی موارد به این نتیجه رسیدند که همه آنها را در ذیل یک عنوان جمع آوری کنند؟ یا این‌که تبعیت یک دلیل است برای پاسخگویی به موارد و مسائل فقهی آن؟
این تحقیق در مقام پاسخگویی به این پرسش‌ها ابتدا تبعیت و معنای دقیق آن را مطرح و موارد متعددی که برای تبعیت متصور است را ذکر می‌کند؛ همچنین به بررسی گزارشات تاریخی در ادوار مختلف در مورد چگونگی طرح این موارد پرداخته و دید‌گاه‌ها نسبت به آن را نیز از نظر می‌گذراند. همچنین بیان می‌شود که بحث روایی در این مسئله جایگاهی ندارد؛ زیرا روایتی در‌باره این‌که تبعیت یک مطهر است یا خیر وجود ندارد، و اگر روایتی هم یافت شود در‌باره صغریات بحث یعنی در مورد برخی مصادیق است. در پایان تبیین می‌گردد که تبعیت به‌عنوان مستقل همان‌طور که در اول وجود نداشت، در یک برهه خاص هم به‌وجود نخواهد آمد؛ پس شکل‌گیری مسئله تبعیت و استقلال آن از قدما اثر می‌گیرد و این سیر تاریخی در متأخرین به ثمر رسیده و به‌عنوان یک مطهر مستقل شناخته می‌شود.
۴. واکاوی حکم فقهی اعضای جداشده از بدن در باب غسل مسّ میت
محمدرضا هوشیاری - صفحه ۶۱ تا ۸۲ | دانلود مقاله PDF
چکیده:
مشهور فقهای شیعه، غسل مسّ میت را واجب دانسته و به‌طورکلی، وجوب این غسل در اعضای جداشده را نیز پذیرفته‌اند، اما به صورت تفصیلی دو نظر در این زمینه نسبت به انسان زنده و میت وجود دارد؛ گروه اول حکم این دو را یکسان دانسته و گروه دیگر، میان آنها تفاوت قائل شده‌اند. در این مقاله با بررسی روایات و اقوال میان فقهاء، نظر مختار چنین است که به شرط قبول قاعده «الانجبار بالشهرة» و استصحاب تعلیقی، هر عضوی که از میت جدا شود، اگر ترکیب گوشت و استخوان باشد، وجوب غسل مس میت را به‌همراه داشته و اگر گوشت یا استخوان به‌تنهایی باشد وجوبی در پی نخواهد داشت. همچنین در مورد اعضای جداشده از انسان زنده، در هیچ صورتی، غسل مسّ میت وجوب نخواهد داشت.
۵. انواع چهارگانه حدیث و احکام آنها در منظومه فقهی شهید ثانی
سید محمدرضا علوی | صفحه ۸۳ تا ۱۰۴ | دانلود مقاله PDF
چکیده:
جایگاه درایه و ریزمسائل آن در منظومه فقهی روایی شهید ثانی و نگاه‌های خاص ایشان در این حوزه از جمله مطالبی است که تأثیرات فراوانی بر سیر فقاهی بعد از ایشان داشته‌است، اما به جهت آن‌که تحقیق موسع، یکپارچه و تطبیقی دراین‌باره انجام نیافته، جایگاه مسائلی همچون تنویع رباعی حدیث در این منظومه روشن نیست، لذا پرسش‌های مرتبط با این موضوع در میان آثار مختلف فقهی، حدیثی، کلامی و اخلاقی شهید ثانی مسئله‌ای است که نیازمند کاویدن تا مرحله یافتن پاسخی درخور است. این پژوهش با هدف‌قراردادن ریزموضوع تنویع رباعی حدیث و جایگاه شهید ثانی در تأصیل آن به دنبال روشن‌نمودن بخشی از این منظومه فکری در سایه بررسی کتب شهید با گردآوری داده‌های کتابخانه‌ای بوده که نتیجه آن ارائه سیمایی واضح‌تر و با جزئیات بیشتر از موضوع مورد بررسی است.
۶. جایگاه‌شناسی مبانی شناختانه «تعدد قرائات» نزد علما مشهور شیعه از قرن چهارم تا هفتم هجری
محمد امین متینی راد | صفحه ۱۰۵ تا ۱۲۶ | دانلود مقاله PDF
چکیده:
دانش قرائت و به تبع آن مسئله تعدد قرائات از زیرشاخه‌های مهم علوم قرآنی است. و دیدگاه دانشمندان شیعه در هر مسئله یا جایگاه شناختی هر دانش از اهمیت درخور برخوردار است. از طرفی تا کنون در این راستا مقاله‌ای به صورت مبانی‌شناختانه و بررسی جایگاه شناختی آن نزد شیعیان نگاشته نشده است، لذا پژوهش حاضر با این رویکرد و با واکاوی تحلیلی ـ تاریخی و بررسی کتب دانشمندان مشهور شیعه از قرن چهارم تا قرن هفتم به این نتیجه دست می‌یابد که فضای قرائی در میان شیعیان نسبت به «دانش قرائت» و به تبع آن مسئله تعدد قرائات قرآنی، دارای نقش منفعلانه و به علت‌های عارضی مانند پاسخگویی به فضای کلامی حاکم بر جامعه یا بررسی‌های فقهی به علت خروج مکلف از تحیر انجام پذیرفته است.
