دوفصلنامه علمی - اطلاع رسانی نگاه - شماره ۱۶
- مدیر سایت
- بازدید: ۲۱۴۵
نگاه؛ دو فصلنامه علمی - اطلاع رسانی مدرسه شهیدین (ره)
سال نهم
شماره ۱۶
بهار و تابستان ۱۴۰۰
شناسنامه:
صاحب امتیاز: مدرسۀ شهیدین بهشتی و قدوسی (ره)
مدیر مسئول: سید محمد رضا طباطبایی
به کوشش معاونت پژوهش مدرسۀ شهیدین (ره)
سردبیر: مهدی خیاط زاده
هیئت تحریریه: حجج اسلام آقایان: رضا عندلیبی، یحیی گوهری، سید محسن صفایی، سید مرتضی خاتمی، محمد بختیاری
بازبینی و طراحی: هادی عبدالمالکی
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
مقالات:
۱. بررسی اغراض تنکیر و تقدیم مسند الیه
سید حسن رضوی - صفحه ۷ تا ۲۶ | دانلود مقاله PDF
چکیده:
در این مقاله به این سوال پرداخته شد که غرض از مقدم شدن و یا نکره بودن مسند الیه چیست. اهمیت این موضوع از این جهت است که مسند الیه رکن کلام و طبیعتا مواجهه با آن بیشتر است. و از طرفی بسیاری از اوقات مشاهده می‌شود که مسند الیه در جایگاه اصلی خود قرار نگرفته است و یا معرفه نیست. برای رسیدن به پاسخ باید پیش از همه ثابت می‌شد که اصل در مورد مسند الیه مقدم یا موخر بودن است. همین پرسش در مورد نکره یا معرفه بودن آن نیز مطرح شد. پس از پاسخ به این دو سوال نوبت به بررسی غرض از مخالفت با اصل رسید که تک تک آنها از کتب بلاغی استخراج و گاهی مورد نقد قرار داده شد.
۲. چیستی فصاحت در کلمه و ارکان آن
عماد الدین مهدی زاده دستجردی - صفحه ۲۷ تا ۴۲ | دانلود مقاله PDF
چکیده:
قبل از این که کلامی بلیغ باشد، باید فصیح باشد. یکی از خصوصیاتی که باید کلام فصیح داشته باشد، فصیح بودن تک تک کلمات است. در ابتدا ما باید بدانیم که اهمیت فصاحت کلمه و کلام چیست و چرا ما از آن بحث می‌کنیم؟ در این جا سه دلیل وجود دارد که عبارت هستند از علاقه انسان به زیبایی و جمال که زیبایی کلام هم جزء آن است و آشنا شدن با قرآن و ایجاد کلامی فصیح. حال باید دید که یک کلمه باید چه خصوصیاتی داشته باشد تا بتوان گفت که این کلمه فصیح است؟ مشهور علمای بلاغت گفته‌اند که یک کلمه باید از تنافر و غرابت و مخالفت با قیاس خالی باشد تا بتوان گفت که فصیح است. البته بعضی موارد دیگر هم اضافه کرده‌اند. نکته‌ی دیگری که وجود دارد این است که آیا فصاحت فقط امری لفظی است یا معنا نیز در آن تأثیر دارد؟ نظر برخی از علمای بلاغت مانند جرجانی این است که معنا نیز در فصاحت کلمه موثر است.
۳. واو عاطفه؛ معانی و احکام
محمد هادی جمالی - صفحه ۴۳ تا ۶۳ | دانلود مقاله PDF
چکیده:
شناخت دقیق معانی در زبان عربی کمک شایانی به فهم مقاصد الفاظ می‌کند؛ در نتیجه موجب تطبیق صحیح و استعمال و استخراج معانی در محل مناسب می‌شود. شناخت حروف عطف و بالأخص واو به عنوان أم الباب، می‌تواند موجب پیمودن بخش مهمی از این مسیر شده و ما را در راه رسیدن به این هدف یاری رساند. واو از آن دسته حروفی است که علاوه بر معنای اصلی یعنی ربط و جمع و ایجاد اشتراک، بر معانی دیگری نیز دلالت می‌کند که با شناخت احکام، در راستای بهره مند شدن از این معانی گامی مهم و اساسی برداشته‌ایم. این مهم، ما را بر آن داشت که به جمع أقوال و آراء در این زمینه پرداخته تا جایی که حدود ۹ معنا و ۱۹ حکم را ذکر کرده و به تطبیق آن در بعضی از آیات و گزاره‌ها بپردازیم.
۴. بررسی نحوی و بلاغی سوره مبارکه ضحی
سید محمد رضا علوی - صفحه ۶۵ تا ۸۶ | دانلود مقاله PDF
چکیده:
در این مقاله بعد از بررسی لغوی و اصطلاحی غساله به بیان اقوال موجود در کتاب الروضة البهیة در مورد نجاست یا طهارت آب غساله که از شستشوی محل نجاست به وسیله آب قلیل به دست آمده پرداخته‌ایم که شامل ۴ قول حالت قبل از غسل، حالت بعد از غسل، حالت قبل از غساله، حالت بعد از غساله می‌باشد سپس با ذکر قائلان این نظرات، ادله موجود در هر قول و نکات و اشکالات آن را بیان کرده‌ایم که بنا بر آنچه در کتب ذکر شده بود نظرات را به سه دسته کلی تجاست مطلق (با اختلاف در مورد دفعات شستشو)، طهارت مطلق و حالت بعد از غساله تقسیم کردیم البته به این نتیجه نیز پی بردیم که تمام بحث در مورد آب قلیل بوده و همچنین در مورد عدم پاک‌کننده بودن غساله نیز هیچ اختلافی وجود ندارد
۵. استناد به قرائات قرآنی در استنباط قواعد نحوی
علی حاجی پور | صفحه ۸۷ تا ۱۰۹ | دانلود مقاله PDF
چکیده:
نحویان از همان ابتدای تدوین علم نحو تلاش خود را برای قاعده مند سازی این علم مبذول داشتند و بدین وسیله علم اصول نحو را تاسیس کردند. دانشمندان اصول نحو، ادله موجود برای قاعده سازی نحو را از ۴ تا ۱۲ مورد و فراتر از آن ذکر کرده‌اند. یکی از مهمترین ادله نحوی سماع است، که تمامی میراث فصیح عرب را در بر می‌گیرد. قرآن یکی از منابع دست اول در سماع به شمار می‌رود. بدین صورت که قرائت در استعمال شناسی و دلالت یابی از سوی نحویون مورد استفاده قرار می‌گیرد. ولیکن قرآن در پس از رحلت پیغمبر اکرم| دچار اختلاف شد و تا به جایی که صاحب بعضی قرائات بعض دیگر را تکفیر می‌کردند. رشد سریع قرائات، ابن جزری را واداشت که با وضع قواعدی در حوزه قرائات، آشفتگی موجود را برطرف نماید و ضوابطی را برای تشخیص قرائت صحیح تعیین نماید. علمای نحو نیز می‌توانند با ثبوت شرط تواتر از معصوم× از قرائات در استعمال شناسی و دلالت یابی استفاده کنند. این قاعده تنها در قرائت حفص از عاصم جاری است؛ چرا که سند آن به معصوم منتهی می‌شود و قرائت رایج مسلمین در طول قرون بوده است.
۶. رد نظر مشهور علمای نحو در تقدیرگیری اسلوب اشتغال
سید وحید میر علی اکبری | صفحه ۱۱۱ تا ۱۲۳ | دانلود مقاله PDF
چکیده:
باب اشتغال از مباحث ویژه ادبیات عرب است که تمام کتب نحوی به ذکر آن به طور مفصل یا مختصر پرداخته‌اند. در تطبیق این اسلوب با سایر قواعد نحوی نظرات متعددی ارائه شده است که مشهور‌ترین آنها نظر جمهور بصریون است که تمام قوانین نحوی در مورد این اسلوب بر اساس همان چیده شده است. با اینکه این اسلوب برای ارائه معنا به طور ویژه‌ای به کار رفته ولی نظر مشهور معنای هنری عبارت را به معنایی مبتذل و معمولی تبدیل می‌کند. این مقاله ضمن بیان دلیل اصرار نحویون بر این نظر و اینکه رد آن خللی در قواعد نحوی ایجاد نمیکند، بوسیله داشته‌های زبان شناسی، نحوی، بیانی و تفسیری این نظر را بررسی و اختلاف زیاد معنای حاصل از نظر مشهور را با معنای حقیقی حاصل از استعمال این باب اثبات و در نتیجه این نظر را رد کرده است.
۷. تأثیر اختلاف مکتب کوفه و بصره در فهم معانی قرآن کریم
امین متینی راد | صفحه ۱۲۵ تا ۱۴۶ | دانلود مقاله PDF
چکیده:
نقش اعراب در فهم معانی امری واضح است تا جایی که بدون اعراب نمی‌توان به درستی به معنا دست یافت و اعراب قرآن کریم به ناچار باید مطابق مکاتب نحو باشد و در میان مکاتب نحو در رأس آنها مکتب کوفه و بصره در میدان‌های متفاوت اعراب، قرائت، تاویل، وضع قوانین و معنا و... با یک دیگر اختلافات زیادی دارند. در این مقاله با رویکرد بررسی اختلافات این دو مکتب نحوی به بررسی اثر برخی از انواع آن، در فهم معانی قرآنی پرداخته شده و اثبات گردیده است که فقط در یک نوع از آن معنای قرآن متفاوت خواهد بود و همچنین در فرایند تفسیر قرآن نیز اثر مستقیم دارد.
پوستر:
