از میان ائمه ی معصومین (علیهم السلام)، پنج تن دارای لقب «ابوالحسن» می باشند: حضرت علی (علیه السلام)، حضرت سجاد (علیه السلام)، حضرت کاظم (علیه السلام)، حضرت رضا (علیه السلام) و حضرت هادی (علیه السلام).

سؤال این است که وقتی در جوامع روایی شیعه با این لقب (به صورت مطلق) مواجه می شویم منظور کدام یک از این ائمه می باشد.

در مورد امام علی (علیه السلام)، با وجود اینکه «ابوالحسن» نیز لقب ایشان می باشد لکن در روایات معمولا با همان لقب «امیر المؤمنین» از ایشان یاد می شود. در مورد امام سجاد (علیه السلام) نیز معمولا با تعابیر «زین العابدین» و «علی بن الحسین» نقل روایت شده است و تعبیر «ابوالحسن» در مورد این دو امام بزرگوار بسیار کمیاب است.

اما به امام کاظم و امام رضا و امام هادی (علیهم السلام) به ترتیب «ابوالحسن الأول» و «ابوالحسن الثانی» و «ابوالحسن الثالث» اطلاق می شود. همچنین در مورد امام کاظم (علیه السلام) «ابوالحسن الماضی» یا «ابوابراهیم» نیز به کار برده می شود.

در مورد امام هادی (علیه السلام) نیز غالبا با همان تعبیر «ابوالحسن الثالث» نقل روایت شده است و کمتر در مورد ایشان «ابوالحسن» به صورت مطلق استعمال شده است.

اما هر گاه «ابوالحسن» به صورت مطلق ذکر شود، امر دایر است میان امام کاظم و امام رضا (علیهما السلام) که در این صورت تنها از طریق راوی مستقیم ایشان و اینکه از اصحاب کدام امام بوده است می توان تشخیص داد که منظور امام کاظم (علیه السلام) بوده و یا امام رضا (علیه السلام).

منبع: مشورت شفاهی با استاد یحیی زاده

نویسنده: محمود جعفری خرمی