دومین نشست علمی در سال تحصیلی ۹۹ - ۹۸ با موضوع  «دانش حدیث؛ بایدها و نبایدها و جایگاه آن در اجتهاد» و با حضور حجت الاسلام و المسلمین سید محمد کاظم طباطبایی رئیس پژوهشگاه مؤسسه دارالحدیث و سرپرست گروه فقه و حقوق پژوهشگاه قرآن و حدیث و مدیر گروه نهج البلاغه دانشگاه قرآن و حدیث در ساعت ۱۰ روز یکشنبه ۱۳۹۸/۱۰/۲۲ در مدرسه شهیدین (ره) برگزار شد.

چکیده نشست:

معرفت دینی مبتنی بر دو پایه است: استناد و تعقل
استناد: معرفت نقلی که مستند به شارع باشد. استناد از دو رکن تشکیل شده: قرآن و سنت (چیزی که از معصوم صادر می شود؛ قول و فعل و تقریر معصوم)
هر کدام از این دو پایه سست شود، معرفت دینی تلقی نمی شود. ما با قرآن به همان صورت که نازل شده است روبرو هستیم، ولی با سنت به نحو کامل روبرو نیستیم، بلکه با حکایت سنت (حدیث) روبرو هستیم.

سوال اول: چگونه از طریق حدیث، سنت مشخص می شود؟
قدماء ملاک ها و معیارهایی را برای رسیدن از حدیث به سنت معلوم کرده اند. مثلا اگر شخصی وجیه مثل زکریا ابن آدم از حضرت حدیثی نقل می کرد مردم می پذیرفتند، ولی اگر اشخاص عادی از امام حدیث نقل می کردند، این حدیث را نزد علما می بردند و علماء حدیث را با معیارها و هندسه فکری که از امام در دستشان بود می سنجیدند و نظرشان را اعلام می کردند. در این دوره نگاشته هایی مثل اصول اربعمائه پدید آمد.
اگر کتابی نزد قدماء مشهور بود به واسطه ها توجهی نمی کردند، ولی در دوره های بعد این واسطه ها شناخته شده نبودند، لذا روش عوض شد و از فهرست نویسی به رجال روی آوردند.

معیار های دست یافتن به سنت از طریق حدیث:
گروهی از روایات را روایات متواتر تشکیل می دهد که تعدادشان کم است، گروه دیگر روایات صحاح هستند؛ یعنی سند صحیح دارند، این ها تعدادشان در روایات فقهی زیاد است ولی در روایات غیر فقهی کم هستند، گروه دیگر روایات ضعیف هستند.

سوال دوم: چگونه می توانیم روایات ضعیف قابل قبول را از روایات ضعیف مجعول و مردود تشخیص بدهیم؟
برای اینکه یک روایت قابل انتساب به معصوم باشد، باید چهار ویژگی را رعایت کنیم:

۱.محتوا: اگر روایتی مخالف با قرآن باشد، قابل قبول نیست.
۲.منبع و مصدر: کتاب کافی ۹۹.۷۵ درصدش قابل دفاع است.
۳.سند: اگر در بین راویان یک فرد جعال و وضاع وجود داشته باشد یا معلوم باشد که غالی است، اعتبار روایت از روایت ضعیف هم پایین تر می شود.
۴.قرائن پیرامونی: روایاتی که فراوانی نقل دارد یا علماء آن را مقبول دانسته اند یا با معیارهای دیگر یا با علم و تجربه و حس سازگار است.

اگر این چهار مورد همه با هم به حدی برسد که مقبولیت نسبی پدید بیاید، می توان آن را به عنوان معرفت دینی نقل کرد.

نکته مهم: بدون تبحر در فقه و اصول (همین مکاسب و رسائل) به هیچ وجه نباید وارد مباحث تخصصی حدیثی شد، چون قطعا برداشت ها اشتباه خواهد بود. بله می بایست از همین حالا روایت خوانی را شروع کرد. سیر روایت خوانی در دارالحدیث تدوین شده، ولی برای شروع کار بهترین کتاب، کافی است، آن هم از جلد 2 باب 25 به بعد.

تهیه چکیده: مرتضی تیموری (از طلاب خارج۲)

جهت دانلود فایل صوتی جلسه به پایین صفحه مراجعه کنید.