دوره آموزشی کاربردی رجال - استاد سید علیرضا حسینی شیرازی
- مدیر سایت
- بازدید: ۲۱۴۴۴
آموزش تکمیلی فقه و اصول مدرسه شهیدین (ره) دوره آموزشی ـ کاربردی رجال را با حضور استاد معظم سید علیرضا حسینی شیرازی (حفظه الله) عضو هیات تدوین نرم افزار درایة النور و پژوهشگر علوم حدیث و رجال از تاریخ ۱۳۹۷/۹/۱۰ آغاز نموده است.
در این صفحه فایل های صوتی جلسات برگزار شده به همراه متن چکیده جلسات جهت استفاده دوست داران علم رجال قرار می گیرد.
|
جلسه اول - ۱۳۹۷/۹/۱۰
دانش رجال دانشی است که از ویژگی های تاثیرگذار راویان در پذیرش یا عدم پذیرش اخبار آن ها سخن می گوید. این تعریف معطوف به نگرش داشتن روایات صحیح، حسن، موثق و ضعیف است.
|
چکیده:
|
جلسه دوم - ۱۳۹۷/۹/۱۷
... وثاقت و ضعف راوی، مذهب راوی و طبقه راوی سه نیاز اولیه دانش رجال است. برای دستیابی به این سه نیاز باید بین کتب رجالی و حدیثی ارتباط بر قرار کنیم. در برقراری این ارتباط با چالش ها و کمبودهایی مواجه می شویم که این چالش ها به مرور مسائلی را به علم رجال تحمیل می کنند. چالش اول: اشتراک چالش دوم: ترادف وقتی با عناوین دوم و سوم به کتب رجالی رجوع می کنیم به توهم سکوت دانشمند رجالی مواجه می شویم و سکوت دانشمند رجالی به معنای مجهول بودن راوی می باشد، یعنی ما راوی را مجهول تلقی می کنیم و وقتی راوی را مجهول تلقی کنیم سند ضعیف می شود.
فرایند توحید مختلفات: اصل تعدد عناوین یک راوی ـ با عنوان که برخورد می کنیم احتمال دارد ابومحمد الخزاز همان حسن بن علی الوشاء باشد ـ اثبات احتمال چالش سوم: تحریف
|
|
جلسه سوم - ۱۳۹۷/۹/۲۴
... یکی دیگر از پدیده ها و چالش های دانش رجال کمبود اطلاعات رجالی است که نیاز به توثیقات عامه را به دانش رجال تحمیل می کند. توثیقات عامه به دو گونه است: الف. توثیقات عام قولی ب. توثیقات عام رفتاری ۱. شناخت مبانی توثیق و تضعیف؛ ۲. مفهوم شناسی؛
|
|
جلسه چهارم - ۱۳۹۷/۱۰/۸
۱. یکی از مسائلی که در کتاب های حدیثی با آن روبرو هستیم سند کتاب ها است؛ در سند کتاب ها نکته ای که اجمالا مورد نیاز است و عدم توجه به آن می تواند مشکل ساز باشد شیوه های سندنگاری است. شیوه های سندنگاری کامل دو گونه است: شیوه اول: بدون تکیه بر هیچ منبع یا جایگاهی دیگر: نقطه شروع اساتید صاحب کتاب هستند و نقطه پایان معصومین علیهم السلام. (مثل کافی) شیوه دوم: سند نگاری با تکیه بر مشیخه: نقطه شروع سند اساتید صاحب کتاب نیستند، بلکه سند از کسانی شروع شده است که ممکن است چند قرن با هم فاصله داشته باشند. (مثل من لایحضره الفقیه) البته برخی کتاب ها ترکیبی است. مثل تهذیب الاحکام، که بخش اول آن به شیوه اول و بخش پایانی آن به شیوه دوم نگارش یافته است. توضیح مشیخه: مشیخه جایگاهی است در انتهای کتاب برای تکمیل کردن اسنادی که در نگاه اول سند مرسل به نظر می آیند و کارکرد آن خارج کردن روایات به ظاهر مرسل از ارسال و مسند کردن آنهاست. اگر مبنای رجالی ما ضرورت الحاق مشیخه به ابتدای سند باشد، یکی از مشکلات پیش روی ما، کشف چگونگی الحاق اسناد مشیخه به اسناد درون متن است، که بسیار کار سختی است.
۳. کتب رجالی اصلی شیعه: ۴. القاب: (گونه شناسی القاب در تمییز مشترکات استفاده می شود) الف) القاب جغرافیایی: القاب ناظر به شهر، روستا، یک منطقه جغرافیایی که یا خواستگاه و محل زیست راوی بوده یا محل تحصیل راوی بوده، یا محل خدمت و بازدهی راوی بوده است. به عنوان مثال برقی یکی از آن القاب است، برقی نسبت به برقرود یا برقراز قم بوده که ظاهرا از نظر جغرافیایی حوالی میدان سعیدی فعلی بوده است. البته بسیاری از القاب جغرافیایی القاب اصیل نیستند بلکه القاب عارضی هستند. ب) القاب صنفی یا شغلی، که خود به دو دسته تقسیم می شود: اصیل (شغل خود شخص) و عارضی (شغل آباء و اجداد شخص) ج) القاب قبیله ای: قبیله به معنای عامش: که شامل لقب اصیل (شخص واقعاً عرب است مثلا)، لقب سکونت (اصالتاً از آن منطقه نیست ولی به آنجا کوچ کرده است)، عهد و پیمان (عهد و پیمان با قبیله ای عرب بسته مثلا)، لقب ولاء عتق (که بیشترین مصادیق بعد از اصالت، لقب ولاء عتق است، که در آن خود فرد یا یکی از اجداد او در یکی از جنگها، بنده یکی از افراد یک قبیله شده و بعد آزاد شده، به آن قبیله منسوب می شود)
|
|
جلسه پنجم - ۱۳۹۷/۱۰/۱۵
انواع گرایش ها در تدوین کتب شش گانه رجالی: ۱. فهرست نگاری و معرفی راویان صاحب اثر: ۲. طبقات نگاری: ۳. نگارش بر پایه جرح و تعدیل: ۴. پراکنده نگاری:
|
|
جلسه ششم - ۱۳۹۷/۱۰/۲۲
هفتمین کتاب رجالی شیعه که معمولا در معرفی کتاب های رجالی مورد اهتمام رجال پژوهان نیست کتاب رساله ابی غالب زراری است. این کتاب رساله ای است که ایشان برای نوه خودشان نوشته اند. ابوغالب زراری (احمد بن محمد بن محمد بن سلیمان بن الحسن بن جهم بن بکیر بن اعین بن سنسن، ابوغالب الزراری، که از نظر نسب به برادر زراره، بکیر بن اعین می رسد) در عصر خودش بزرگترین استاد حدیث، بلکه شیخ الطائفه بوده است. ما سه سوال در اینجا داریم:
|
|
جلسه هفتم - ۱۳۹۷/۱۱/۶
تمرکز دانشمندان رجالی بر توصیف راویان صاحب اثر ریشه در رفتار اهل بیت علیهم السلام دارد. چگونگی ایجاد تحول فرهنگی: وقتی در لابه لای داده های تاریخی مرتبط با فرهنگ شیعه می گردیم، شاهد یک پدیده ای هستیم از زمان امام باقر علیه السلام تحت عنوان مدیریت فرهنگی. مراحل مدیریت فرهنگی: ۱. گفتمان تشویق به دین پژوهی که خروجی این مرحله پیدایش راویان دین شناس و دین گستر بود. مراحل درس گرفتن: مرحله اول: استنساخ انواع تحمل حدیث: نوع اول: تحمل از مسیر سماع یا قرائت که خود بر سه قسم است: سماع شاگرد از استاد ـ قرائت شاگرد بر استاد ـ قرائت نوبتی شاگردان در محضر استاد نوع دوم: تحمل اجازه ای: ۱. اجازه همراه با مناوله به شیء معین: اجازه به شی معین همراه با مناوله. یعنی تقدیم. نوع سوم: تحمل وجاده ای: وجاده پایین ترین نوع تحمل است که ـ مگر در صورت اضطرار ـ مورد قبول قرار نمی گیرد. شیوه انگیزه سازی امام برای دین پژوه شدن: با بزرگ جلوه دادن و تاثیر گذار نشان دادن حرکت فرهنگی دینی که به عنوان نمونه هفتاد هزار عابد هم به پای شما نخواهد رسید.
|
|
جلسه هشتم - ۱۳۹۷/۱۱/۱۳
خروجی گام اول مدیریت فرهنگی: پیدایش راویان دین شناس و دین گستر اصحاب اجماع: ویژگی های برخی از اصحاب اجماع:
|
|
جلسه نهم - ۱۳۹۷/۱۱/۲۷
گام دوم: دستور به نگارش یافته های دین شناختی
یک) نوشتن به هدف در امان ماندن از اشتباه و فراموشی. شواهدی از روایات برای هر یک از این چهار هدف وجود دارد: - اکتبوا فانکم لاتحفظون حتی تکتبون دو مورد از پدیده هایی که به برکت مدیریت فرهنگی نهاد امامت و کتابت حدیث به وجود آمد: ۱. ریزش از بدنه عامه و رویش در جامعه شیعه. گام سوم: درس گرفتن کتاب ها از صاحبان کتاب ها در زمانی که صاحب کتاب زنده است و در زمانی که زنده نیست، از شاگردان آن ها درس می گیرند.
|
|
جلسه دهم - ۱۳۹۷/۱۲/۴
گام سوم مدیریت فرهنگی: درس گرفتن نگاشته ها از نویسندگان کتاب های حدیثی و در نبود آن ها درس گرفتن از شاگردان. نکته: فرایند سماع و قرائت یک سیره مستمره است که در طول تاریخ حدیث شیعه ترک نشده است و همیشه در بین اصحاب متداول بوده است. شواهد فراوانی در طول تاریخ در این رابطه وجود دارد. از جمله این شواهد می توان به این مورد اشاره داشت که شیخ مفید بیش از ۲۰۰ کتاب دارند، شیخ طوسی می فرماید: در طول چهار سال این دویست کتاب را بارها یا خودم قرائت می کردم یا دیگران قرائت می کردند و من استماع می کردم. از سیره مستمره اصحاب برداشت می شود که اصحاب به طی شدن فرایند سماع و قرائت اهمیت فراوانی می دادند.
|
|
جلسه یازدهم - ۱۳۹۷/۱۲/۱۱
ادامه شواهدی که حکایت از گستردگی سماع و قرائت در بستر انتقال احادیث شیعه داشته اند:
|
|
جلسه دوازدهم - ۱۳۹۷/۱۲/۱۸
تقسیم بندی های مختلف راویان: برای هر یک از این تقسیم بندی ها فوایدی ذکر شده است. نکته دیگری درباره فرایند سماع و قرائت: در عرصه فهرست نگاری خیلی به قضیه سماع و قرائت پرداخته نشده است. شواهدی در این زمینه وجود دارد که فرایند سماع و قرائت یک سیره مستمره بین محدثان در عرصه عملی تعامل با حدیث و کتاب های حدیثی بوده است؛ ولی در عرصه فهرست نگاری خیلی به این مطلب نمی پرداختند. پیامدهای کتاب محور شدن شیعه: روش حدیث خوانی:
|
|
جلسه سیزدهم - ۱۳۹۸/۱/۱۷
اولین پیامد از پیامدهای هفتگانه مدیریت فرهنگی نهاد امامت افزایش توان دین شناسی اصحاب بود. شواهدی در لابلای متون حدیثی و گزارش های کتاب های رجالی فهرستی بر توانمندی علمی شیعه در عرصه دین شناسی وجود دارد.
|
|
جلسه چهاردهم - ۱۳۹۸/۱/۲۴
نقد محتوایی احادیث:
|
|
جلسه پانزدهم - ۱۳۹۸/۱/۳۱
استثناء نوع اول: استثناء احادیث برخی از شاگردان صاحب کتاب استثناء نوع دوم: استثناء احادیث برخی از اساتید صاحب کتاب استثناء نوع سوم: استثناء مفاهیم کلی از کتاب استثناء نوع چهارم: استثناء جزء مشخص از اثر یا آثار
|
|
جلسه شانزدهم - ۱۳۹۸/۷/۷
مفهوم وثاقت: وثاقت مفهومی است در شیعه که بر خلاف تصور ما دارای یک مصداق و یک گونه نیست. الف. راویانی که از ضعفاء مستقیم روایت دارند. ۳. وثاقت نسبی
|
|
جلسه هفدهم - ۱۳۹۸/۷/۱۴
در طی عملیات رجالی با سه پدیده روبرو هستیم. ۱. دانشمند رجالی: فردی به عنوان دانشمند رجالی حکم به وثاقت یا ضعف راوی می کند. کاربرد حکم رجالی: توجه به کاربرد حکم رجالی باعث آسان شدن درک درست مفهوم وثاقت و ضعف می شود. مراحل رسیدن دانشمند رجالی به حکم: ۱. جمع آوری شواهد و قرائن. شواهد:
|
|
جلسه هجدهم - ۱۳۹۸/۸/۱۹
سوال: آیا با دیدن موارد معدودی از مداخل که در آن ها درباره راویان ضعیف گفته شده که به منفردات آن ها عمل نمی شود، می توان نسبت به تمام مداخل راویان و مداخل تضعیف شده تعمیم داد؟
ادامه اقامه شواهد بر رویکرد دانشمندان رجالی بر عدم پذیرش روایات منفرد راویان تضعیف شده:
|
|
جلسه نوزدهم - ۱۳۹۸/۸/۲۶
سه نوع وثاقت در لابه لای کلمات رجالی وجود داشت: وثاقت مطلق، وثاقت مقید، وثاقت نسبی مفهوم وثاقت مقید درباره پنج گروه از راویان بود: ۱. راویان که ارتباط فراوان با عامه دارند: ۲. روایانی که به فراوانی از راویان ضعیف نقل می کنند. ۳. راویان فاسد المذهب= یعنی امامی صحیح المذهب نیستند: ۴. راویانی که چند جنبه علمی دارند. ۵. راویانی که پیرایه هایی پیرامون آن ها وجود دارد. توثیق نسبی: یک. حضور پررنگ راویان ضعیف. برای راویان پرکار ناشناخته به احمد بن محمد بن حسن بن ولید مثال زدیم، گفتیم او پسر ابن ولید است، هر چه حدیث نقل می کند از پدرش است، و او استاد شیخ مفید است و شیخ مفید در فقه هر چه حدیث نقل می کند از این آقا است، یعنی وقتی شما تهذیب و استبصار را ورق می زنید، چه متن کتاب، چه مشیخه را، هر چه حدیث احمد بن محمد بن حسن از پدرش گرفته و دارد نقل می کند، همه را مفید از او قبول کرده و نقل می کند و به آن فتوا می دهد در حالی که ناشناخته است.
|
|
جلسه بیستم - ۱۳۹۸/۹/۳
در سه عرصه به راوی ضعیف اعتماد می کنیم: شواهد دیگر توثیق نسبی: و اما وثاقت مطلق. ۱. مفهوم لغوی وثاقت: اولا و بالذات در مفهوم لغوی وثاقت اعتماد یا اعتماد کردن یا قابل اعتماد وجود ندارد، بلکه یک مفهومی مورد نظر است که پیامدش اعتماد و تکیه کردن است. در مفهوم لغوی وثاقت نوعی استحکام و پایداری نهفته است. ۲. تحلیل مفهوم وثاقت مطلق: ۱. صحت مذهب: از نگاه رجالی راوی باید امامی صحیح المذهب باشد. شاهد برای صحت مذهب: یک بحثی مرحوم شیخ طوسی دارند که اگر یک حدیث مرسل و یک حدیث مسند با هم معارضه کنند، مرسل با مسند دعوایش می شود تعارض می شود، می توانیم مرسل را به صرف ارسال موخر بداریم و به روایت مسند عمل کنیم؟ شیخ طوسی می فرماید ما به صرف ارسال نمی توانیم روایت مرسل را مؤخر بداریم. و می فرماید: نُظر فی حال المرسِل، اگر مرسِل ابن ابی عمیر باشد، صفوان بن یحیی باشد یا بزنطی باشد، مرسلات اینها مثل مسندات دیگران است؛ چرا؟ چون لأنهم عرفوا بانهم لایروون و لایرسلون الا عمّن یوثق به...
|
|
جلسه بیست و یکم - ۱۳۹۸/۹/۱۰
عناصر مقوم مفهوم وثاقت پنج مورد بود (صحت مذهب، راستگویی، امانت داری در نقل، درستی درون مایه ها و محتوای حدیثی، پایبندی عملی به شرع و پذیرش منفردات) که در مقام ایراد شواهد برای این پنج عنصر هستیم. عنصر اول: صحت مذهب عنصر دوم: راستگویی و امانت داری در نقل عنصر سوم: درستی درون مایه ها
|
|
جلسه بیست و دوم - ۱۳۹۸/۹/۱۷
یکی از عناصر مقوم مفهوم وثاقت (که گفتیم می دانیم این از لوازم است ولی در دل عناصر ذکر می کنیم)، پذیرش منفردات است. [بحثی مرتبط با محمد بن عیسی بن عبید و اختلاف آراء درباره ایشان:] نکته رجالی: در بحث مرسلات، رجالی ها فرقی بین مرسلات شخص ثقه با مرسلات شخص ضعیف نگذاشته اند.
|
|
جلسه بیست و سوم - ۱۳۹۸/۹/۲۴
آیا تضعیفات حجتند؟ بیش از ۸۸ درصد تضعیفات رجالیون شیعه، ریشه در اتهام به غلو دارد، یعنی رجالیون چون جابر بن یزید یا یونس بن ظبیان را غالی می پنداشته، آن ها را تضعیف کرده اند. عموم تضعیفات ما، جز افراد نادر همه به غلو بر می گردند. در میان اقوال، پنج قول در خصوص حجیت آراء دانشمندان رجالی وجود دارد: ۱. مرحوم آیه الله خویی: حجیت قول رجالی از باب حجیت خبر واحد ثقه در موضوعات سوال: آیا می توان تضعیفات مبتنی بر غلو را پذیرفت؟ پاسخ: نه نمی توان پذیرفت، به چهار بیان (بیان یک و دو را می توانیم کالدلیلین المستقلین ببینیم، بیان سه و چهار هم موید این دو دلیل) بیان اول: نمی پذیریم، به دلیل ابتناء تضعیفات رجالی بر مبانی و اجتهادات کلامی. (مثال عینی: مدخل ۹۰۴ صفحه ۳۳۸ نجاشی: محمد بن موسى بن عيسى [أبو جعفر الهمداني السمان] ضعفه القميون بالغلو و كان ابن الوليد يقول: إنه كان يضع الحديث و الله أعلم له كتاب ما روي في أيام الأسبوع و كتاب الرد على الغلاة) آیا او بر علیه خود کتاب نوشته؟!!! او که از منظر قمی ها غالی است، یک عده دیگر را غالی می داند و بر علیه آن ها و بر رد تفکرات آن ها کتاب نوشته است. بیان دوم: نمی شود پذیرفت به دلیل مخالفت معصوم علیه السلام با برخی از تضعیفات مبتنی بر غلو (ترجمه محمد بن اورمه: ابن غضائری نامه امام هادی علیه السلام را بیان می کند که این شخصی که شما متهم به غلو می کنید و نقشه قتلش را کشیدید، یار غار ما است. «رأیت کتاباً خرج من ابی الحسن علی بن محمد علیهما السلام الی القمیین فی برائته مما قذف به و حسن عقیدته و قرب منزلته.»)
|
|
جلسه بیست و چهارم - ۱۳۹۸/۱۰/۸
ادامه بحث حجیت تضعیفات: بیان سوم: به شکل طبیعی باید مشی منطقی در یک علم را و اینکه در فراز و فرود های یک علم چه کار بکنیم باید از دانشمندان همان علم بپرسیم، ما از نجاشی می پرسیم آیا از نظر شما مطلق تضعیفات حجیت دارند؟ نکته: نجاشی به دو گونه مخالفت خود با برخی از تضعیفات دانشمندان رجالی ابراز می کند: نمونه های عینی مخالفت مرحوم نجاشی با برخی از تضعیفات: بیان چهارم: طبق نظر مشهور از ابن غضائری سخت گیر تر نداریم، ابن غضائری هم با برخی از تضعیفات مبتنی بر غلو مخالف است؛ حداقل دو جا می توانید ببینید: در تعامل با داوری های دانشمندان رجالی پنج قول وجود دارد:
|
|
جلسه بیست و پنجم - ۱۳۹۸/۱۰/۱۵
پنج قول درباره حجیت یا عدم حجیت توثیقات وارده در منابع رجالی وجود داشت، که یک قول این بود که می پذیریم به دلیل حجیت خبر واحد ثقه در موضوعات و توثیقات رجالی هم عمدتاً مصداق این قاعده هستند. اشکالی به مبنای آیت الله خویی وارد می شود: چون بحث را از باب حجیت خبر واحد ثقه در موضوعات پی می گیرند و یکی از شروط حجیت خبر واحد ثقه در موضوعات این است که خبر عن حس باشد و در داده های رجالی چون إخبار عن حسٍ نیست، اشکال پدید می آید که مرحوم آیه الله خویی درصدد دفع اشکال هستند. ۱. وجود منابع رجالی متعدد از عصر حضور تا عصر نجاشی و...: مثلا فهرست سعد بن عبدالله، فهرست مرحوم ابن ولید، فهرست مرحوم صدوق، دست شیخ مفید اینها بوده که بخشی از اینها به ما رسیده و بخشی نرسیده است. نقد: اشکال دوم:
|
|
جلسه بیست و ششم - ۱۳۹۸/۱۰/۲۲
۲- قول صاحب معالم، (المنتقی، ج۱، ص۱۶: اثبات عدالت راوی به شهادت عدلین ثابت می شود از باب حجیت بینه.)
۵- اطمینان ۱. اظهار بیزاری: انا نبرأ ممن یزعم أنا اله. اینها چه کسانی بودند؟ طبقه اول |
|
جلسه بیست و هفتم - ۱۳۹۸/۱۰/۲۹
...
|
|
جلسه بیست و هشتم - ۱۳۹۸/۱۱/۶
...
|
|
جلسه بیست و نهم - ۱۳۹۸/۱۱/۱۳
...
|
|
جلسه سی ام - ۱۳۹۸/۱۱/۲۷
...
|
