شناسنامه:

صاحب امتیاز: مدرسۀ شهیدین بهشتی و قدوسی (ره)
مدیر مسئول: سید محمد رضا طباطبایی
به کوشش معاونت پژوهش مدرسۀ شهیدین (ره)
سردبیر: مهدی خیاط­ زاده
هیئت تحریریه: محمد پاکدین، محمد بختیاری، سلمان حسین زاده، سید محسن صفایی
ویراستار مقالات فارسی: محمد امین کلانتری
بازبینی و طراحی: محمد امین کلانتری

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

دانلود شناسنامه

دانلود شیوه نامه نگارش

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

مقالات:

 ۱. نکات نحوی و بلاغی سورۀ کوثر 

حجت الاسلام و المسلمین فتوحی - صفحه ۵ تا ۲۲ | دانلود مقاله PDF 

 ۲. فعلیه بودن جمله شرط در پرتو دیدگاه نحوی و معنایی 

سید علیرضا سعید - صفحه ۲۳ تا ۴۵ | دانلود مقاله PDF

چکیده:
جملۀ شرط در کتب نحوی اولیه، از سه جهت مورد بررسی قرار گرفته است: ۱. اقامۀ دلایل نحوی بر فعلیه بودن آن. ۲. دلایل معنایی و اقتضاءات آن و به تبع بحث از حدوث و ثبوت و تعلیق. ۳. اعراب اسم واقع بعد از ادات شرط. اما در کتب بلاغی با توجه به اهداف این علم، تنها پیرامون اقتضائات معنایی جملۀ شرط بحث شده است. اثبات فعلیه بودن جملۀ شرط از منظر معنایی در تحلیل­ های ارائه شده، کافی به مقصود نمی­ باشد و دلایل سیبویه، در این خصوص، مقرون به صواب است. به تبع، پیرامون اعراب اسم مقدم در جملۀ شرط، دیدگاه­ های متفاوتی مطرح شده است. در پژوهش حاضر نخست ادلۀ نحوی و بیان سیبویه در رابطه با موضوع تبیین شده، سپس دلایل معنایی و دیدگاه­ های قائلین آن مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته و پس از صحت سنجی اقوال، این نتیجه حاصل شده است که جملۀ شرط باید جملۀ فعلیه باشد. گرچه در خصوص «ان» نظرات دیگری نیز وجود داشت. به همین مناسبت در نهایت به بررسی اعراب اسم مقدم در جملۀ شرط پرداختیم و مرفوع بودن آن را اثبات کردیم.

 ۳. بررسی معنا و موارد «منصوب بنزع خافض» در زبان عربی 

علی دلجور - صفحه ۴۷ تا ۶۳ | دانلود مقاله PDF

چکیده:
پدیدۀ «منصوب بنزع خافض» از اموری است که بحث از آن بین متاخرین آغاز شده است. استعمالاتی در کلام عرب وجود دارد که به طرق مختلف قابل توجیه است و از جملۀ این طرق، منصوب بنزع خافض است. در این مقاله علاوۀ بر بیان تاریخچه و تعریف این اصطلاح، به بررسی موارد آن پرداخته­ایم و همچنین بیان نموده­ایم که تعدادی از موارد منصوب به نزع خافض قابل توجیه با دیگر انواع منصوبات نمی­باشد و لازم است دسته­ای مجزا در بین منصوبات برای این موارد تشکیل بدهیم همانگونه که شیخ بهایی در صمدیة، منصوب بنزع خافض را به عنوان نوع ششم از منصوبات بیان کرده ­است.

 ۴. بررسی اجمالی نیابت حروف جر از یکدیگر 

جابر قربانی - صفحه ۶۵ تا ۷۸ | دانلود مقاله PDF

چکیده:
این پژوهش در‌صدد بررسی اجمالی یکی از مسائل مهم ادبیّات عرب، یعنی نیابت حروف جر از یکدیگر است؛ مقصود از نیابت حروف جر این است که در برخی مواضع به جای حرف جری که برای رساندن معنایی خاص مورد انتظار است، حرف جر دیگری به کار رفته و چنین به نظر می‌رسد که یک حرف جر جانشین و نایب حرف جر دیگری شده است. در قسمت اول این مقاله، ماهیت حروف جر مورد بررسی اجمالی قرار گرفته است. در قسمت دوم ضمن ورود به اصل موضوع، به دو قول مشهور عدم جواز نیابت که منتسب به بصری‌ها و جواز نیابت که منتسب به کوفی‌هاست اشاره و خاطر نشان شده است که انتساب این دو قول به آن‌ها، چندان دقیق به نظر نمی­ رسد. در آخرین قسمت نیز با اشاره به نظرات برخی از نحویان که اکثراً از متأخرین هستند به این نتیجه رسیده­ ایم که انکار نیابت و يا پذیرش آن بدون هیچ­گونه ضابطه ­ای نمی­ تواند صحیح باشد.

 ۵.اسلوب حکیم و تطبیق آن بر برخی شاهد مثال­های قرآنی 

عرفان غفوری | صفحه ۷۹ تا ۹۰ | دانلود مقاله PDF

چکیده:
در زبان عربی گاهی کلام متکلم یا سوال سائل حمل بر محملی غیر از مراد وی می­ شود. این استعمال غیرمنتظره برای نشان دادن اهمیت محمل دوم است. این مساله از جمله زیبایی­ های بلاغی محسوب شده و در علم بلاغت این آرایه را اصطلاحا «تلقی المخاطب أو السائل بغیر ما یترقب» تعریف می­کنند. لازم به ذکر است در صورت استعمال این آرایه ذیل جملات استفهامی، به آن عنوان اسلوب حکیم نیز اطلاق شده است. در برخی از تفاسیر ادبی مشهور­، آیاتی چند به عنوان شاهد مثال برای این محسن معنوی معرفی و بر آن تطبیق داده شده است. در نتیجه علاوه بر لمس هرچه بیش­تر بلاغت و زیبایی کلام قرآن، در درک و برداشت از آیات تفاوت ملحوظی رخ داده است. این پژوهه ضمن تعریف و تبیین این آرایه در علم بلاغت، برای روشن­تر شدن موضوع به بررسی تفصیلی شاهد مثال­ های قرآنی و غیرآن پرداخته است.

 ۶. صنعت «تأکید»، اسلوب‌ها و تفاوت آن‌ها 

محمّدرضا آزاد | صفحه ۹۱ تا ۱۰۵ | دانلود مقاله PDF

چکیده:
برای رسیدن به معنا و دلالت‌یابی در زبان عربی نیازمند كنكاش دقیق معنایی هستیم. از جمله صنعت‌های موجود در زبان عربی، تاکید است. تأکید برای اهدافی همچون: قوی کردن محتوای کلام، تثبیت مطلب در ذهن شنونده و برطرف کردن شک و تردید استعمال می‌شود. صنعت تاکید، در علوم مربوط به زبان همچون: نحو، لغت، نقد، بلاغت و زبان­شناسی به صورت‌های مختلفی بروز نموده و متکلم با توجه به نیازی که دارد از آن ­ها بهره می‌برد. این تحقیق نشان می­دهد انتخاب عبارت یا درجات مختلف تأکید و یا حتی بدون چاشنی تأکید کاملا هوشمندانه، هدفمند، در خدمت محتوا و به منظور مناسب­ سازی کلام با نیاز مخاطب پیام و تأثيرگذاری هر چه بیشتر در اوست.

 ۷. بررسی تعریف کلمه و کلام 

علیرضا پورحیدر شیرازی | صفحه ۱۰۷ تا ۱۲۶ | دانلود مقاله PDF

چکیده:
کلمه و کلام از ارکان اصلی و مهم در علم ادبیات می­ باشند، چرا که علم صرف از ساختار کلمه و علم نحو از جایگاه کلمات در کلام سخن می­گوید. بنابر اين فهم دقیق تعریف کلمه و کلام می ­تواند موجب تقویت پایه­ های علم ادبیات باشد. در این مقاله سعی شده تا با جمع ­آوری تعاریف کلمه و کلام و بررسی قیود هر یک در نهایت به یک تعریف جامع و مانع از هر یک برسیم.

  ۸. بیولوژیِ لو در بافتِ آیات قرآن کریم 

 محمد زارع بزرگ آبادی | صفحه ۱۲۷ تا ۱۳۸ | دانلود مقاله PDF

چکیده:
با توجه به تاثیر معانی حروف در تفسیر و تبیین معانی قرآن، این مقاله با بهره ­گیری از آیات و تفاسیر، مواضع و معانی مختلف «لو» را در تراکم معنایی خاص هر یک توضیح می­ دهد. این تحقیق با جمع اقوال مشهور از جمله معانی شرط، تمنّی، وصلی، مصدری، تعلیلی، تقلیلی و زائده و محور قرار دادن معانی شرط، مصدری، تمنی و وصلی، به بررسی هر یک در بافت آیات قرآن پرداخته و مواضع و شرایط و تاثیر معنایی هر یک را تا حدی روشن می ­سازد. به طور کلی «لو» در زبان عرب برای «افاده معنای امتناع امری به جهت امتناع غیر از آن» استعمال شده است. لو به معنای «اگر» قطعی­ ترین و مشهورترین معنای لو می­ باشد؛ «وصلی» به معنای «اگر چه» و «هر چند» که از آن به عنوان شرط بدون جواب یاد شده؛ «تمنّی» به معنای «کاش» که در ظاهر شبیه لو شرطی می ­باشد و «مصدری» به معنای «این­ که» که می­ توان به جای لو و فعل پس از آن، مصدری از جنس همان فعل قرار داد.

 ۹. تفاوت معنایی حال و مفعول مطلق در آیات قرآن کریم 

سید محمد صادق موسوی | صفحه ۱۳۹ تا ۱۷۵ | دانلود مقاله PDF

چکیده:
هر نقش و ترکیب نحوی، دارای برخی ویژگی‌های لفظی است که به واسطه آن، از سایر نقش‌ها متمایز می‌شود. حال و مفعول مطلق، از جمله نقش­ هایی هستند که در برخی موارد، از جهت لفظی مشابه یکدیگر شده و تمایز آن‌ها به واسطه لفظ امکان­پذیر نمی‌باشد. این شباهت لفظی، در زمانی است که مصدر در جایگاه حال واقع شود. چنین مواردی در قرآن کریم بسیار وجود دارد. از آن‌جا که هر کدام از این دو نقش، بار معنایی متفاوتی دارند، ترکیب آیات به واسطة هر کدام، معنای آیه ‌را متفاوت می‌کند. برخی از نحات، مصدر در این اسلوب را مفعول مطلق می‌دانند و برخی دیگر، میان آن و حال عادی تفاوتی نمی‌گذارند. در حالی که هر تغییری در شیوه تعبیر، غرضی را به دنبال دارد. برخی برای این استعمال، دو غرض مبالغه و توسع در معنا را ذکر کرده­ اند. با توجه محتوای هر کدام از آیات، برخی ترکیب‌های ذکر شده با آن‌ها سازگاری دارد. پژوهش حاضر، پس از بررسی لفظی و معنایی هرکدام از حال و مفعول مطلق، به تطبیق آن‌ها در برخی آیات پرداخته و با توجه به محتوای آیات و تفاسیر، ترکیب مناسب را انتخاب کرده است.

۱۰. گزارشی از تبویب چند کتاب نحوی 

رضا گیلانی | صفحه ۱۷۷ تا ۱۹۸ | دانلود مقاله PDF

 پوستر: