نگاه؛ دو فصلنامه علمی - اطلاع رسانی مدرسه شهیدین (ره)
سال دهم | شماره ۲۰ | بهار و تابستان ۱۴۰۲

شناسنامه:
صاحب امتیاز: مدرسۀ شهیدین بهشتی و قدوسی (ره)
مدیر مسئول: سید محمد رضا طباطبایی
به کوشش معاونت پژوهش مدرسۀ شهیدین (ره)
سردبیر: مهدی خیاط‌زاده
دبیر اجرایی: عباس اکبری
هیئت تحریریه: آقایان رضا عندلیبی، یحیی گوهری، سید مرتضی خاتمی، قاسم محبی، محمد بختیاری، سید محسن صفایی، مهدی خیاط‌زاده
بازبینی و طراحی: هادی عبدالمالکی

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

دانلود شناسنامه

دانلود شیوه نامه نگارش

دانلود فهرست

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

مقالات:

 ۱. بررسی تضمین در زبان عربی

امیرحسین قلی زاده چوکانلو - صفحه ۷ تا ۲۰ | دانلود مقاله PDF

چکیده:
تضمین در علم نحو، که در کتاب‌های ادبیات عربی با عنوان اشراب معنا نیز از آن یادشده، اعطاء حکم و گاهی معنای فعل به فعلي دیگر است؛ همچنین، این حکم گاهی به جای فعل، بر اسم فعل و همچنین حروف نیز واقع شده است. تضمین، اجرای حکم لفظ دوم بر لفظ اول با قرینه‌ای مقالیه و یا حالیه و یک حکم مطّرد قیاسی است و نظیر آن در آیات و روایات زیادی دیده می‌شود. همچنین با توجه به تعریف مشهور از مجاز و حقیقت در میان ادیبان زبان عربی، چنین به نظر می‌رسد که تضمین، امری میان حقیقت و مجاز اصطلاحی بوده و نمی‌توان آن را در یک مورد منحصر کرد.

 ۲. فوائد لفظی و معنوی اضافه  

علی حیدری - صفحه ۲۱ تا ۳۴ | دانلود مقاله PDF

چکیده:
از آنجا که اضافه نقش مهمی در کلام عرب داشته و در اکثر کتب نحوی بابی مخصوص به خود دارد، شایسته است به فوائد و آثاری بپردازیم که این ترکیب پرکاربرد در کلام دارد. این فوائد و آثار گاه در لفظ است و گاه در معنا؛ همچنین این فوائد گاه در قالب اضافه محضه نمایان می‌شود و گاه در قالب اضافه غیرمحضه. پژوهش حاضر به بررسی تمامی فوائد لفظی و معنوی و دسته‌بندی آنها ذیل اضافه محضه و غیرمحضه پرداخته است. ازآنجاکه همه فوائد در هیچکدام از منابع در دسترس بصورت یک‌جا ذکر نشده‌، تجمیع این فوائد می‌تواند به‌عنوان نوآوری این مقاله به‌شمار رود. در نهایت، در این مقاله به 5 فائده لفظی و 4 فائده معنوی برای اضافه پرداخته خواهد شد.

 ۳. وجوه استعمال «أن» ناصبه در علم نحو

محمدجواد ملکوتی - صفحه ۳۵ تا ۴۴ | دانلود مقاله PDF

چکیده:
از مهم‌ترین مقاصد علم نحو می‌توان به اعراب گذاری کلمات اشاره کرد. در این نگاشته تلاش شده تا با جمع‌آوری نظرات چندی از نحات شاخص در مورد وجوه استعمال «أن» ناصبه که در بین نواصب خاص‌ترین و مهم‌ترین آنها است، با این اداة نصب که هم به صورت مضمر و هم بصورت ظاهر عمل خود را انجام داده و باعث می‌شود با افعالی منصوب مواجه شویم که ظاهراً هیچ عامل نصبی بر سر آنها وارد نشده است و این اظهار و اضمار، تابع عواملی است که در کلام همراه با «أن» حاضر می‌شوند و به هدف دوری از اشتباه باید به درستی آنها را آموخت تا در قرائت متون عربی مخصوصاً قرآن کریم دچار اشتباه نشویم؛ چرا که درموارد زیادی در قرآن با افعالی مواجه می‌شویم که منصوب هستند، اما ظاهراً هیچ عامل نصبی بر آنها وارد نشده است. در این مقاله با جمع‌آوری تمام این عوامل و نحوه عملکرد آنها در کلام عرب بررسی خواهد شد که چگونه این اداة بر فعل مضارع عمل کرده و اعراب آن را از رفع به نصب تغییر می‌دهد و به این وسیله زمینه آشنایی با تمامی وجوه استعمال «أن» ناصبه فراهم خواهد شد.

 ۴. تفاوت‌ها و شباهت‌های «حال و تمییز» در ادبیات عرب

محمدامین کریمی - صفحه ۴۵ تا ۵۸ | دانلود مقاله PDF

چکیده:
یکی از مباحث مهم و مورد اختلاف نحویان، تشخیص حال و تمییز است که هر دو از منصوبات بوده و وجوه اشتراک متعدّدی دارند. بدون تردید این بحث در درک معانی و مقاصد دقیق عبارات و جملات عربی، اهمیتی فراوان دارد و در فهم و تفسیر آیات و روایات نیز تاثیرگذار است. در این تحقیق، بر اساس مهمترین آثار نحویان، نخست به تعریف حال و تمییز و اقسام آنها، سپس به بررسی شباهت‌های لفظی و معنوی و نیز تفاوت‌های حال و تمییز پرداخته شده و در خاتمه به برخی از تطبیقات مهم این بحث اشاره شده است. از مهمترین شباهت‌های حال و تمییز، منصوب بودن، فضله بودن و قید توضیحی یا تأکیدی بودن می‌باشد و از مهمترین تفاوت‌های این‌دو می‌توان به اسم مفرد بودن، جامد بودن و عدم تقدم بر عامل در تمییز اشاره کرد؛ به خلاف حال که غالبا مشتق بوده، می‌تواند جمله باشد و یا بر عامل خود مقدم شود. علاوه بر اینکه، حال می‌تواند در یک جمله به‌صورت متعدّد نیز بیاید.

 ۵. تفاوت بدل و عطف بیان از منظر ابن مالک  

محمدرضا هوشیاری | صفحه ۵۹ تا ۷۰ | دانلود مقاله PDF

چکیده:
فهم معنا مهمترین هدف در سیستم انتقال معناست. یکی از این معانی، معنایی است که توسط بدل و عطف بیان افاده می‌شود. نزدیکی این دو معنا، این مطلب را به مخاطب القا می‌کند که این دو نقش، در واقع دو نقش نبوده و یکی هستند، اما مساله به همین‌جا ختم نمی‌شود؛ چرا که در طول تاریخ، نحات بزرگی برای فهم این مسئله به اجماع نرسیده‌اند که این موضوع، اهمیت این مساله را می‌رساند؛ از طرفی درباره این موضوع، مقالاتی تالیف شده است که به دنبال فهم بدل و عطف بیان از منظر مشهور نحات بوده‌اند. در این مقاله، بدل و عطف بیان از منظر ابن مالک، عالم بزرگ علم نحوبررسی شده است.

 ۶. بررسی لغوی سوره مبارکه ضحی

سید محمد رضا علوی | صفحه ۷۱ تا ۹۱ | دانلود مقاله PDF

چکیده:
علاوه بر آنکه در حوزه علوم ادبی نیاز جدی به پژوهش‌های تطبیقی بر روی قرآن کریم احساس می‌شود، به نظر می‌رسد در فهم ادبی قرآن کریم نیاز به نگاهی عمیق‌تر، ظریف‌تر، دقیق‌تر و جامع‌تر با عنایت به منابع اصیل و دست اول در بررسی‌های لغوی خصوصا در فضای تفاسیر ادبی معاصر احساس می‌شود؛ نگارنده در این مقاله به موشکافی لغوی سوره مبارکه ضحی به عنوان یک نمونه پرداخته، به دنبال حل تعارض‌های لغوی و ارائه جمع‌بندی قابل اتکا از داده‌های لغتنامه‌ای معتبر است.