دوفصلنامه علمی - اطلاع‌رسانی «فقه و پژوهش» - شماره ۶
- سید محمد حسین طباطبایی
- الزيارات: ۳۵
شناسنامه:
صاحب امتیاز: مدرسۀ شهیدین بهشتی و قدوسی (ره)
مدیر مسئول: سید مصطفی طباطبایی
به کوشش معاونت پژوهش مدرسۀ شهیدین (ره)
سردبیر: مهدی درگاهی
دبیر اجرایی: عباس اکبری
هیئت تحریریه (به ترتیب حروف الفبا): هادی جلالی اصل، سید مرتضی خاتمی سبزواری، مهدی خیاط زاده، مهدی درگاهی، علی شریف، حسن صادقیان مشکانی، رضا عندلیبی، یحیی گوهری بخشایش
ویراستار: سید محسن صفایی
بازبینی و طراحی: هادی عبدالمالکی
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
مقالات:
۱. بررسی حکم وضعی بلل مشتبه به بول از منظر روایات
میلاد امیری غرقه، مهدی شیرزاد، مرتضی صادقیان قزل آباد - صفحه ۷ تا ۲۲ | دانلود مقاله PDF
چکیده:
در این تحقیق به بررسی حکم وضعی بلل مشتبه به بول از منظر روایات پرداخته شده است؛ چرا که با وجود اینکه در روایات به این مهم پرداخته شده است، لکن مقاله‌ای در این زمینه تابه‌حال نگارش نشده است. با اینکه انسان روزانه هفده رکعت نماز خوانده و از مقدمات نماز، طهارت بدن و لباس از نجاست و همچنین وضو داشتن می‌باشد و اگر این مقدمات رعایت نشوند، نماز باطل می‌باشد. همچنین، واجب است مکلف از اکل و شرب نجاست احتراز کند. گاهی بعد از بول، مایعی خارج شده که نمی‌دانیم این مایع نجس و مبطل وضوء می‌باشد یا نه که با توجه به روایات در این زمینه گفته می‌شود بلل مشتبه بعد از استبراء پاک بوده و مبطل وضوء نمی‌باشد اما قبل از استبراء نجس بوده و مبطل وضوء می‌باشد.
۲. بررسی شبهه اختصاص خمس به غنائم جنگی با رویکرد اصول فقه
نجف محمدنژاد - صفحه ۲۳ تا ۳۷ | دانلود مقاله PDF
چکیده:
خمس از جمله واجباتی است که وجوب آن مورد اتفاق نظر امامیه و عامه قرار گرفته است ولی در احکام جزئی خمس اختلاف نظر‌هایی میان دو مذهب به وقوع پیوسته که یکی از این موارد، غنائمی هستند که خمس برآنان تعلق می‌گیرد و این اختلاف، ریشه در برداشت متفاوت فقهای عامه و امامیه از جمله «غنمتم» در آیه 41 سوره انفال دارد. در میان فقهای امامیه و عامه دیدگاه‌های متفاوتی در قبال این مسئله اتخاذ شده است. امامیه قائل به تفسیر موسع از واژه غنیمت بوده ولی عامه قائل به تفسیر مضیّق در معنای واژه مذکور شده‌اند و تنها غنائم جنگی را مشمول خمس دانسته‌اند. با توجه به این که برای استدلال به عمومیت فعل «غنمتم»، به ادله مختلفی از جمله ادله تفسیری، تاریخی و لغوی استدلال شده است، سوال این است که آیا با استفاده از قواعد اصول فقه امامیه و عامه نیز می‌توان به عمومیت معنای «غنمتم» پی برد یا نه؟ این تحقیق با هدف تبیین عمومیت (مطلق درآمد مالی) جمله «غنمتم» در آیه 41 سوره انفال انجام شده است و نیل به این مقصد در سایه توصیف و تحلیل گزاره‌های فقهی امامیه و عامه با گردآوری داده‌های کتابخانه‌ای میسَر است که نتیجه آن، تبیین عمومیت معنای فعل «غنمتم» در آیه 41 سوره انفال می‌باشد.
۳. بررسی و نقد ادله حرمت نقاشی ومجسمه سازی موجودات روح دار ازدیدگاه فقها
حمیدرضا دهقانی فیروز آبادی - صفحه ۳۹ تا ۵۹ | دانلود مقاله PDF
چکیده:
یکی از انواع خرید و فروش‌های حرام، اکتساب به عمل حرام است که تصویر یکی از مصادیق آن است. تصویرسازی از دیدگاه فقها حرام است. تصویر به دو بخش موجودات روح‌دار و غیر آن و هر کدام به دو بخش مجسمه و غیرمجسمه یا نقاشی تقسیم می‌شوند. مشهور است که ساخت یا کشیدن تصویر آن‌چه روح ندارد، حرام نیست. در مورد حرمت تصاویر موجودات روح‌دار بین اکثر فقهای امامیه اختلاف وجود دارد که آیا این حرمت شامل مجسمه و نقاشی می‌شود یا فقط ساخت مجسمه آنها حرام است. البته احتمال عدم حرمت تصویرسازی به صورت مطلق در غیر بت‌سازی هم وجود دارد. این اختلاف فتوا، به دلیل وجود روایات مختلف در این باب و طریق برداشت از آنها است. در این مقاله به بررسی اقوال و ادله هر قول پرداختیم، که نتیجه آن اقوی شمردن قول به حرمت مجسمه‌سازی موجودات روح‌دار و احتمال مقیدکردن حرمت آن به مورد بت‌سازی است.
۴. ادله سقوط حد در فرد توبه کننده پیش از اثبات جرم ازمنظر آیت الله خوئی (ره) و بازنگری برداشت های مشهور از کلام ایشان
مهدی تقی لو - صفحه ۶۱ تا ۸۵ | دانلود مقاله PDF
چکیده:
لزوم تطابق قوانین حقوقی با موازین فقهی در نظام حقوقی اسلام همواره مسئله‌ای بنیادین و ضروری است. این پژوهش با محوریت بررسی دیدگاه محقق خوئی (ره) درباره سقوط حد از فردی انجام شده است که پیش از اثبات جرم حدی، توبه کرده است. با مرور دقیق مقالات و ادبیات موضوع، مشخص شد که دیدگاه ایشان در این زمینه اغلب نادیده گرفته شده و برداشت‌های رایج، بدون نقد و تحلیل کافی از دیدگاه مخالف، سقوط حد را قطعی فرض کرده‌اند. در این مقاله با استناد به مبانی محقق خوئی تمامی ادله مطرح برای سقوط حد مورد ارزیابی قرار گرفته و نشان داده شده است که این ادله از منظر ایشان قابل اثبات نیست. بر اساس این تحلیل، تنها در صورت احراز اجماع، امکان پذیرش سقوط حد وجود دارد. این پژوهش می‌کوشد تا با تحلیل گزاره‌های فقهی و بررسی دقیق ادله محقق خوئی، دیدگاه ایشان را تبیین کرده و در مباحث فقهی و حقوقی مرتبط با حدود، افقی نو ارائه دهد.
۵. واکاوی مفهوم اسراف و مرز حرمت آن
سید محمدصادق موسوی | صفحه ۸۷ تا ۱۱۱ | دانلود مقاله PDF
چکیده:
نوشتار حاضر درصدد یافتن مفهوم دقیق و مصداق‌های اسراف و دایره‌ی حرمت آن است که کمتر مورد بررسی فقها قرار داشته‌است. واژه‌ی «اسراف» در لغت به معنای «تجاوز از حدّ» است و در استعمال قرآنی و روایی، به معنای تجاوز از حدود شرعی (گناه)، افراط در کارها و نیز خصوص تجاوز از حدّ در مصرف و امور مالی به‌کار رفته‌است. برای یافتن مصداق‌های صحیح اسراف، باید ملاک تعیین «حدّ» را شناخت. در این تحقیق، به روش توصیفی_تحلیلی و جمع آوری اطلاعات از داده‌های کتابخانه‌ای، به بازنگری ملاک‌های تعیین «حدّ» پرداخته‌شده و «عرف عقلاء» و «شریعت»، به عنوان دو معیار همسو برای تعیین حدّ رفتارهای انسان ـ چه در عرصه‌ی مصرف و مال و چه در غیر آن ـ معرفی شده‌است. همچنین در عرصه‌ی حکم، با مفروض دانستن اساس حرمت، گستره‌ی آن نسبت به سه حیطه‌ی «اسراف در اشیاء مادی که مالیت ندارند»، «اسراف در اشیاء مالیت‌دار در مراتب پایین»، «اسراف در غیر اشیاء مادی (رفتارها)» مورد مداقّه قرار گرفته‌است. اطلاق ادله‌ی حرمت، از حیطه‌ی اول انصراف دارد، اما چنین انصرافی از حیطه‌ی دوم، معلوم نیست. به علاوه، احتمال شمول اطلاق ادله نسبت به حیطه‌ی سوم نیز وجود دارد.
۶. استناد به مرسلات ابن ابی عمیر در روایات مذهب جعفری
رامین حیدری | صفحه ۱۱۳ تا ۱۲۴ | دانلود مقاله PDF
چکیده:
استناد به مرسلات ابن ابی‌عمیر و هم‌سنگ‌دانستن آن با مسانید در علم رجال مذهب جعفری مطرح گردیده است، اما این نظر با مخالفت‌هایی روبه‌رو شده است؛ ازاین‌رو پاسخ به این پرسش که حکم استناد به مرسلات ابن ابی‌عمیر چیست؟ مستلزم تحقیقی موسع و یک‌پارچه است که بر هر پوینده راه علوم حوزوی الزامی می‌باشد، تا نهایتا به پاسخی درخور نایل آید. استناد به مرسلات ابن ابی‌عمیر با توجه به شهادت شیخ به اینکه ابن ابی‌عمیر از کسانی است که علمای مذهب جعفری بر این مطلب اجماع دارند که او از غیرثقه نقل نمی‌کند و همراهی عده زیادی از علما با وی می‌تواند مشروعیت داشته باشد. این تحقیق با هدف شناخت حدود و ثُغور ادله و تبیین اقوال علماء در به‌رسمیت‌دانستن استناد به مرسلات ابن ابی‌عمیر انجام شده است. نیل به این مَقصد در سایه نقل و تحلیل گزاره‌های رجالی با گردآوری داده‌های کتابخانه میسّر است که نتیجه آن، تبیین عدم مشروعیت استناد به مراسیل ابن ابی عمیر می‌باشد
۷. بررسی افتراقات و اشتراکات خمس با مالیات
سید مرتضی میری | صفحه ۱۲۵ تا ۱۴۷ | دانلود مقاله PDF
چکیده:
خمس یکی از واجبات اکید دین اسلام و مذهب شیعه است که به اموری از جمله درآمد تعلق می‌گیرد، به این معنی که واجب است هر مسلمان یک‌پنجم مازاد درآمد خود را به عنوان خمس بپردازد. از طرف دیگر حکومت اسلامی نیز مردم را ملزم به پرداخت مالیات کرده است. ابهامی که در اینجا وجود دارد، این است که با وجود خمس، چه لزومی در گرفتن مالیات از جانب حکومت اسلامی وجود دارد؟ آیا نمی‌توان بین این دو مدیریت کرد، به این معنی که مردم ملزم به پرداخت یکی از آن دو شوند؟ بررسی‌های صورت گرفته نشان می‌دهد هر کدام از خمس و مالیات، اهداف و غرض‌هایی دارند که جایگزین شدن آنها نسبت به یکدیگر، امکان‌پذیر نیست. پاسخ دقیق‌تر، مرهون بررسی وجوه قابل ذکر اشتراکات و افتراقات خمس و مالیات است که نیازمند تحقیق همه جانبه در این موضوع است و تحقیق حاضر آن را بر عهده گرفته است که هدف از آن روشن شدن حدود و اندازه هر کدام از خمس و مالیات و فرق بین آنها می‌باشد. لازم به ذکر است که این تحقیق با گردآوری مطالب و تبیین و تحلیل آنها از طریق کتابخانه‌ای انجام شده است.
