دوفصلنامه علمی - اطلاع‌رسانی «فقه و پژوهش» - شماره ۳
- سید محمد حسین طباطبایی
- الزيارات: ۲۸۷
شناسنامه:
صاحب امتیاز: مدرسۀ شهیدین بهشتی و قدوسی (ره)
مدیر مسئول: سید مصطفی طباطبایی
به کوشش معاونت پژوهش مدرسۀ شهیدین (ره)
سردبیر: مهدی درگاهی
دبیر اجرایی: عباس اکبری
هیئت تحریریه (به ترتیب حروف الفبا): هادی جلالی اصل، سید مرتضی خاتمی سبزواری، مهدی خیاط زاده، علی شریف، حسن صادقیان مشکانی، یحیی گوهری بخشایش، سیدمحمدرضا واعظی
بازبینی و طراحی: هادی عبدالمالکی
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
مقالات:
۱. نگاهی بر چیستی اصل وضع از منظر علم اصول «بررسی اقوال علماء اعلام؛ نائینی، عراقی، اصفهانی و خویی»
سیدامیرحسین غنایی - صفحه ۷ تا ۲۶ | دانلود مقاله PDF
چکیده:
مسئله وضع به عنوان بنیاد مباحث الفاظ در علم اصول محسوب می‌شود و در این مقاله با تحلیل و بررسی نظریه علماء ثلاث به عنوان اولین کسانی که به عمق اندیشی پیرامون مسئله وضع پرداختند و سپس آیت الله خوئی شاگرد آنها، سعی شده است به دو مسئلۀ پیدایش زبان و چگونگی دلالت لفظ بر معنا پرداخته شود. علامه نائینی بر پیدایش زبان و هم زمانیِ پیدایش زبان و پیدایش جامعه تأکید دارد و وارد تحلیل چگونگی دلالت لفظ بر معنا نمی‌شود که به همین جهت آنرا نه اعتباری و نه حقیقی خوانده است، محقق عراقی اما برای تحلیل این رابطه که آنرا فناء لفظ در معنا می‌داند از تعبیر هم اعتباری و هم حقیقی استفاده می‌کند، محقق اصفهانی نیز سعی در علامت دانستن رابطه لفظ با معنا دارد و در پایان آیت الله خوئی با تأکید بر اراده انسان در وضع و دلالت، آن را یک تعهد می‌داند.
۲. بررسی انتقادی حکم تکلیفی «تحریمِ حلال»
مهدی صنعت پور امیری - صفحه ۲۷ تا ۴۸ | دانلود مقاله PDF
چکیده:
فقهای عظام در بحث صحت شروط ضمن عقد، با استناد به روایت «المُسلِمونَ عَلى شُروطِهِم إلاّ شَرطا حَرَّمَ حَلالاً أو أحَلَّ حَراماً» بیان کردهاند که نباید شرطِ ضمن عقد موجب «حرام کردنِ حلال خدا و حلال کردنِ حرام خدا» گردد. معنای «حرام کردنِ حلال خدا» که از آن در لسان آیات و روایات به «تحریمحلال» تعبیر شده، از مباحث پرتکراری است که هم از ناحیه موضوع و هم از ناحیه حکم مورد اختلاف فقها و مفسرین بوده است. تکرار این مسئله در آیات و روایات و همچنین مطرح شدن وجوه متعدد از جانب فقهای عظام در ناحیۀ حکم مسئله نشان از اهمیت پژوهش در این عرصه دارد. پژوهش پیشرو، با اتخاذ روش کتابخانه‌ای و با رویکرد توصیفی ـ انتقادی ضمن جمع‌آوریِ آراء موجود در مسئلۀ «تحریمحلال»، مستندات احتمالی هریک از اقوال را ذکر کرده و سپس به نقد و بررسی آنها میپردازد. بهنظر میرسد دربارۀ حکم تکلیفیِ «تحریم حلال»، باید قائل به‌تفصیل بین حالتی شد که «تحریم حلالِ» به شارع انتساب یابد، که در این صورت حرام است و حالت عدم انتساب به شارع، که در عین ترجیح داشتن ترک این عمل، حکم حرمت بر آن صدق نمیکند.
۳. بررسی قید «اهل ریبه» در تحقق حکم محاربه
حمیدرضا حسن زاده - صفحه ۴۹ تا ۶۵ | دانلود مقاله PDF
چکیده:
یکی از احکام مسلّم در فقه شیعه حکم محاربه است، اما قیود محاربه نسبت به اهل ریبه با شک و تردید مواجه است؛ برخی از فقهای متقدم چنین شرطی را جزء قوام محاربه دانسته‌اند و برخی دیگر آنرا جزء مقومات محاربه ندانسته‌اند. از طرفی، باتوجه‌به‌اینکه حکم محاربه جنبه‌های مختلف زندگی، از جمله جنبه اجتماعی انسان را در بر می‌گیرد، ضروری است این قید بادقت مورد بررسی قرار گیرد، این تحقیق با ذکر و تبیین آرای فقها حجیت این قید را مورد بررسی قرار داده و به این نتیجه رسیده که این قید تنها در صورتی معتبر است که در قصد ترساندن محارب شک داشته باشیم؛ روشن است که این تحقیق با توصیف و تحلیل آراء فقها به‌صورت کتابخانه‌ای سعی در واکاوی این مسئله داشته است.
۴. بررسی استقلال پدر یا باکرۀ رشیده در نکاح با تکیه بر نظرات آیت الله مکارم شیرازی
میلاد امیری غرقه - صفحه ۶۷ تا ۸۸ | دانلود مقاله PDF
چکیده:
هنگام رجوع به روایات در زمینۀ ازدواج باکرۀ رشیده، در اینکه آیا باکرۀ رشیده در ازدواجش استقلال دارد یا پدرش، در میان روایات اختلاف دیده می‌شود؛ برطرف شدن این اختلاف می‌تواند نقش موثری در برطرف شدن بعضی از معضلات اجتماعی مانند حفظ عفت و حیا و حفظ بنیان خانواده داشته باشد. در این تحقیق با استفاده از روش گردآوری داده‌های کتابخانه‌ای این نتیجه بدست آمد که به روایات مربوط به استقلال پدر اشکالاتی وارد است، اما به روایات استقلال باکرۀ رشیده چنین اشکالاتی وارد نشده و لذا می‌توان اینگونه نتیجه گرفت که باکرۀ رشیده در ازدواج استقلال دارد.
۵. نقش نظریه تعویض سند در تصحیح طرق تهذیبین با تکیه بر نظرات شهید صدر
محمد حلاج امین | صفحه ۸۹ تا ۱۱۲ | دانلود مقاله PDF
چکیده:
از آنجا که ارزیابی طرق و اسانید از شیوه‌های ارزش‌گذاری روایات و احراز صدور آنان از معصوم است، لذا شیخ طوسی در مشیخه تهذیبین طرقی را برای احادیث خود ذکر کرده است که برخی از این طرق مسلما صحیح و برخی دیگر قابل مناقشه‌اند. مسئله ضعف سند در مشیخه تهذیبین موجب ضعف روایت و عدم اعتبار آن شده که در این شرایط یکی از راه‌های تصحیح این طرق، تمسک به نظریه تعویض سند است. این نظریه به ابتکار محقق خویی، مطرح و توسط شاگرد وی، شهید صدر، در قالب چهار روش، شرح و تفصیل داده شده است. تا اسناد ضعیف با اسناد معتبر جایگزین شده و در نتیجه به تصحیح روایات تهذیب و استبصار بیانجامد.
پژوهش حاضر به روش کتابخانه‌ای تلاش می‌کند با تکیه بر نظریات شهید صدر، روش‌های تعویض سند را بر طرق ضعیف تطبیق داده و از میان 36 نفر مذکور در مشیخه، طریق شیخ به 19 نفر را بلا اشکال تصحیح کرده، همچنین، طریق به 7 نفر را با روش اول تعویض سند، طریق به 8 نفر را با روش چهارم تعویض سند و طریق شیخ به «علی بن الحسن بن فضال» را با روش سوم تعویض سند تصحیح نماید. ولی نسبت به روش دوم علی رغم تتبع نگارنده مصداقی برای آن یافت نشد.
۶. بازشناسی برخی از حقوق مردم در حکومت اسلامی
مرتضی صادقیان قزل احمد | صفحه ۱۱۳ تا ۱۳۲ | دانلود مقاله PDF
چکیده:
بر اساس آموزههای دین مبین اسلام در حوزه اجتماع و حکومت، از آنجا که مردم در حکومت به عنوان یک منبع قدرت به حساب میآیند و حضور آنان در عرصههای مختلف، نشاندهنده مقبولیّت حکومت اسلامی میباشد، طبیعتاً باید دارای حقوقی باشند. حکومتها همیشه به پشتوانههای مردمی نیاز داشته و طبق نظام سیاسی اسلام، مردم از جایگاه ویژهای برخوردار هستند. حال که مردم وظیفه خود را در قبال تشکیل حکومت انجام داده‌اند و با حضور در عرصههای متفاوت، از حاکم جامعه اسلامی حمایت کردهاند، از همین رو، حکومت اسلامی وظیفه دارد که حقوق فردی و جمعی مردم را ایفاء کند. در این نوشتار به برخی از حقوق مهمّی که باید توسط حکومت اسلامی برای مردم فراهم شود را ذکر میکنیم.
