دوفصلنامه علمی - اطلاع‌رسانی «فقه و پژوهش» - شماره ۲
- مدیر سایت
- الزيارات: ۱۶۱۱
فقه و پژوهش؛ دو فصلنامه علمی - اطلاع رسانی مدرسه شهیدین (ره)
سال اول
شماره ۲
پاییز و زمستان ۱۴۰۱
شناسنامه:
صاحب امتیاز: مدرسۀ شهیدین بهشتی و قدوسی (ره)
مدیر مسئول: سید محمد رضا طباطبایی
به کوشش معاونت فقه و اصول مدرسۀ شهیدین (ره)
سردبیر: مهدی درگاهی
دبیر اجرایی: عباس اکبری
بازبینی و طراحی: هادی عبدالمالکی
هیئت تحریریه: هادی جلالی اصل، سید مرتضی خاتمی سبزواری، مهدی خیاط زاده، علی شریف، حسن صادقیان مشکانی، سید مصطفی طباطبایی، یحیی گوهری بخشایش، سیدمحمدرضا واعظی
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
مقالات:
۱. مفهوم مخالف قید در آیات و روایات فقهی
امین کوخائی - صفحه ۷ تا ۲۹ | دانلود مقاله PDF
چکیده:
با توجه به کثرت قیود شش‌گانه شرط، وصف، لقب، عدد، غایت و حصر در آیات و روایات فقهی و نقش تاثیرگذار مفاهیم آنها در استنباط احکام شرعی، بررسی مفهوم مخالف این قیود، اهمیت زیادی در فرآیند اجتهاد دارد. این پژوهش چهارچوب نوینی برای بحث مفاهیم تحت عنوان مفهوم قید مطرح کرده و تفاوت مفهوم‌گیری از قیود در سه فضای عقیدتی، اخلاقی و فقهی دین را تبیین کرده و با نقد قاعده‌سازی‌های کلی برخی اصولیان در فضای لولا القرینه، مفهوم قیود را ناظر به واقعیت‌ها و قرائن عامه نصوص فقهی بررسی کرده است. مفهوم داشتن یک قید، منوط به اثبات انحصاری بودن آن قید، برای حکم است. در نبود قرینه، برای اثبات انحصاری بودن قید، باید اثبات کرد معصوم در مقام بیان بوده و به گفتن آن قید اکتفا کرده، اثبات در مقام بیان بودن معصوم با توجه به قرائن عامه از جمله خصوصیات سائل، مکان صدور حدیث کم‌موونه‌تر است. در عصر حاضر، فرآیند تشریع فی الجمله به اتمام رسیده و صدور بیان جدیدی از سوی شارع، پیش از ظهور حضرت ولیعصر (عج) متصور نیست در نتیجه با انجام تتبعی جامع در نصوص فقهی، می‌توان مواردی که شارع در مقام بیان تمام اجزا و شرایط بوده را احراز کرد.
۲. بررسی چگونگی حل تعارض حکم واقعی وظاهری از دیدگاه شیخ انصاری، مرحوم آخوند و شهید صدر
سید عبدالله عمادی اصل - صفحه ۳۱ تا ۴۹ | دانلود مقاله PDF
چکیده:
از جمله مسائلی که در بحث‌های فقهی و اصولی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است، مساله امکان تعبد به ظنون است. ابن قبه اشکالاتی بر این مساله وارد کرده است و از این روی علما شیعه در صدد پاسخ به این اشکالات برآمده‌اند، از جمله این جواب‌ها می‌توان به جواب مرحوم آخوند و شیخ انصاری و شهید صدر نام برد. نگارنده با بیان دقیق اشکال و بررسی جواب‌های ارائه شده توسط علما مذکور، در صدد حل تعارض حکم واقعی و ظاهری است. (مساله) در این مقاله درپی‌آنیم که با ارائه تعریفی صحیح از حکم واقعی وظاهری به این سوال که آیا تعارضی بین حکم واقعی وظاهری وجود دارد یا خیر؟ پاسخی در خور داده باشیم. (هدف) و نیل به این مقصد باگردآوری داده‌های کتابخانه‌ای است. (روش) که نتیجه تبیین این مسئله باعث می‌شود به این نتیجه دست یابیم که تعبد به ظنون هیچ گونه ایرادی ندارد و لذا هیچ گونه تعارضی بین حکم واقعی و ظاهری وجود ندارد. (نتیجه)
۳. تبیین و بررسی مقدمات حکمت از منظر علماء اصول (آخوند خراسانی، میرزای نائینی، علامه مظفر، آیت اللّه سبحانی)
مهدی تقیلو - صفحه ۵۱ تا ۶۷ | دانلود مقاله PDF
چکیده:
در علم اصول فقه تمسک کردن به اطلاق در اصالة الاطلاق، مقید به شروطی می‌باشد که اصولیون از آن به مقدمات حکمت تعبیر کرده‌اند که با گزاره‌های مختلفی در علم اصول مطرح گردیده است؛ به عبارت دیگر: مقصود از مقدمات حکمت جمع شدن شرایطی است که نشانگر شمول مطلق به افراد و مصادیق‌اش می‌باشد. اما گستره‌ی این مقدمات چندان هویدا نیست، به خاطر اینکه تحقیق یکپارچه و موسعی در این باره صورت نگرفته است. اما پرسش از مقدمات حکمت نیازمند کاویدن در علم اصول است ولی از آنجایی که بررسی نظر همه اصولیون فراتر از تحقیق حاضر است، فقط به نظریات چهار تن از اصولیون شاخص پرداخته می‌شود. امکان اطلاق و تقید، عدم نصب قرینه بر تقیید و اینکه متکلم در مقام بیان باشد، همه از نظر این چهار بزرگوار به عنوان مقدمات حکمت بیان شده است؛ البته در این بحث جناب آخوند خراسانی یک مقدمه‌ی چهارمی هم اضافه می‌کنند که قدر متیقن در مقام تخاطب و محاوره نباید وجود داشته باشد که در مقاله به آن اشاره کرده‌ایم. اما تحقیق با هدف شناخت حدود و ثغور ادله و تبیین مقدمات حکمت و فهمیدن این قرائن انجام شده و نیل به این مقصد در سایه توصیف و تحلیل گزاره‌های اصولی، با گرد آوری کتابخانه‌ای میسر است؛ که نتیجه‌ی آن رسیدن به یک جمع بندی در باب مقدمات حکمت، از منظر علامه مظفر، آخوند خراسانی، میرزای نائینی و آیت الله سبحانی می‌باشد.
۴. نقش کاربردی بایسته حلم با محوریت نقش پدر درخانواده از منظر آموزه‌های دین
سیدمحمد احمدی موسوی - صفحه ۶۹ تا ۹۰ | دانلود مقاله PDF
چکیده:
خانواده یکی از مهمترین مجموعه‌هایی است که در جامعه بالاترین تأثیر و نقش را ایفا می‌کند. خانواده سالم جامعه‌ای سالم را نتیجه می‌دهد. امروزه باتوجه به مشکلات فراوانی که در جامعه وجود دارد، از قبیل مسائل اقتصادی، فرهنگی، تأثیرات رسانه‌ای، و...، چالش‌ها و تنش‌هایی در این مجموعه ارزشمند پیش آمده و گاهی اوقات موجب فروپاشی آن شده است. یکی از راه حل‌هایی که می‌توان برای جلو گیری از این تنش‌ها و فروپاشی خانواده‌ها بیان کرد بحث بایسته حلم است. خانواده‌ای که اعضایش حلیم و بردبار باشند، اجازه نمی‌دهند که این مجموعه با اندک چالشی از هم گسسته شود. گاهی با تغافل، گاهی با تحلم می‌توان خانواده را از مهلکه‌ای نجات داد. اما با توجه به نقشی که هر شخص در زندگی دارد، می‌توان روشی کاربردی برای بایسته حلم او بیان شود. جایگاه پدر در خانواده یکی از محوری‌ترین نقش‌هایی است که یک مرد در خانواده خویش به عهده دارد. یک پدر اگر انسان حلیمی‌باشد، جو حاکم در آن خانواده پر از صبوری و وقار خواهد بود. در غالب تحقیقات روش‌هایی کلی برای بایسته حلم بیان شده است، اما این تحقیق علاوه بر بیان روش‌های کلی، در صدد بیان راه کارهایی کاربردی و مختص به جایگاه پدر است. این تحقیق با هدف دستیابی به روش‌ها و راهکارهایی برای بایسته حلم توسط پدر در خانواده، با استفاده از آموزه‌های اسلامی‌انجام شده و نیل به این مقصد در سایه توصیف و تحلیل گزاره‌های قرآنی ـ روایی ـ تحلیلی با گرد آوری داده‌های کتابخانه میسر است. و نتیجه آن به دست آمدن راه کارهایی کاربردی برای بایسته حلم توسط پدر می‌باشد.
۵. تبیین ادلۀ حرمت درآمد از غنا و پاسخ به شبهات آن
سید محمد مهدی شجاع‌الدینی | صفحه ۹۱ تا ۱۰۵ | دانلود مقاله PDF
چکیده:
از نظر اکثر فقهای امامیه، غنا عبارت از کشیدن صدا همراه با چهچهه و نشاط است. در پژوهش حاضر، ضمن تبیین ادّله حرمت تکسب با غنا، به توضیح اشکالات در مورد مستثنیات آن از سوی برخی از فقها و پاسخ آنها پرداخته شد و چنین نتیجه گرفته شد که بر اساس نظر مختار (دیدگاه شیخ انصاری)، کسب درآمد از طریق غنا علاوه بر آسیب‌هایی که دارد ـ نظیر نفاق، فقر، عدم استجابت دعا، محرومیت از رحمت خداوند و آسیب‌های اجتماعی ـ به طور مطلق حرام می‌باشد و هیچ استثنائی ندارد.
۶. حکم بیع معاطاتی
سیدمحمدحسین طباطبایی | صفحه ۱۰۷ تا ۱۳۴ | دانلود مقاله PDF
چکیده:
یکی از معاملاتی که مبتلا به بسیاری از مردم است، خرید و فروش یا همان «بیع» می‌باشد. در بین علمای امامیه، مشهور است ـ بلکه ادعای اجماع شده ـ که برای صحت «بیع» می‌بایست صیغه ادا شود. این مطلب نشان از آن است که بیع بدون صیغه (بیع معاطاتی) صحیح نمی‌باشد. باید توجه داشت که صدق عرفی عنوان «بیع» بر «معاطاة» و همینطور وجود سیره بر محسوب کردن «معاطاة» به عنوان «بیع»، می‌تواند ما را به صحیح دانستن «معاطاة» رهنمون سازد. هدف از این مقاله بررسی اقوال مختلف در زمینه «بیع معاطاتی» به همراه ارائه ادله آنها می‌باشد. این تحقیق به صورت کتابخانه‌ای می‌باشد و اقوال علمای مشهور از گذشته تا به امروز، گرد آوری شد. نتیجه آن که گرچه نسبت به عدم حصول آثار بیع برای معاطاة ادعای اجماع شده است، اما ادله‌ای که برای لزوم صیغه بیان شده، کافی نمی‌باشد و با توجه صدق عرفی «بیع» بر «معاطاة» و وجود سیره، معاطاة تمام آثار بیع را دارا است.
۷. بررسی بذل فدیه متبرع در طلاق خلع و فرق آن با جعاله
سید مرتضی میری | صفحه ۱۳۵ تا ۱۴۸ | دانلود مقاله PDF
چکیده:
از راهکارهایی که خداوند در مواقع نفرت زن نسبت به همسرش ایجادکرده تا بتواند توسط آن از همسرش جدا شود، طلاق خلع می‌باشد. علمای عام و خاص بر این نظر هستند که بذل فدیه در طلاق خلع از طرف زوجه یا وکیل زوجه یا ضامن با اذن او، صحیح می‌باشد اما در بذل فدیه متبرع اختلاف نظر وجوددارد، که آیا صحیح است متبرع (اجنبی) به مرد بگوید:«همسرت را طلاق خلع بده و در مقابل، فلان مقدار به تو پرداخت‌می‌کنم» آیا اینگونه طلاق‌خلعی صحیح است یا نه؟ در این مسأله دو قول وجود دارد که از عامه و خاصه نقل شده‌است و قول صحیح‌تر این است که بذل فدیه متبرع در طلاق خلع صحیح نمی‌باشد، چرا که باید از مال زوجه باشد و از علت‌های نگارش این مقاله، جمع‌آوری تمام ادله در این مسأله می‌باشد و کمتر به این مسأله پرداخته شده‌است و در پایان خلطی هم که بین بذل متبرع با جعاله شده است بیان و فرق آن روشن می‌شود.
