1. نحو: برای تشخیص کلام درست از کلام غلط است: برای حفظ زبان از خطای لفظی در کلام عرب وضع شده، محور آن عرف عمومی می باشد و با ارتکاز های عرف پسند به تحلیل عبارات می پردازد. در صحیح گویی علاوه بر نحو، صرف و لغت هم در کنارش هستند توجه آن به کلمه و کلام است و مجموعه این علوم را می توان علوم فصاحتی نامید

بلاغت: برای به کارگیری مراتب کلام صحیح است که بالاترین مرتبه ی آن اعجاز می باشد. محور آن ذوق قله های ادب است

2. نحو: به دنبال معنای اولیه (اصل المعنی) است، اثر مستقیم آن در فهم معنای اولیه «عبارت» است و اگر قواعد آن رعایت نگردد، کلام غلط می شود

بلاغت: معنای ثانویه که همان اغراض متکلم بلیغ است، بخشی از وظیفه بلاغت است. اثر مستقیم آن در تحلیل و تبیین ظرافت های متن است که به سادگی برای عرف قابل تشخیص نیست.

3. نحو: شیوه استدلال علمی آن برای مدعیات خود، احتجاج به کلام عرب محدود به مکان و زمان خاصی است.

بلاغت: حصر مکانی و زمانی ندارد بلکه باید از شعرا و اربابان ادب و در یک کلام از بلیغان باشد

4. نحو: علم نحو اساسش بر بیان قواعد است. مثالها نقش تمرین و تطبیق را دارند. حتی اگر جمله ای فرضی مثلا روی دیوار هم نوشته شده باشد می توان آن را تحلیل نحوی نمود.

بلاغت: کار اصلی بلاغت تحلیل نمونه هایی است که در زبان واقعی به کار رفته اند و حال خطاب و مطابقت کلام با آن حال در آن مشخص است.

5. نحو: متکفل بیان دستور زبان عربی و هنجار های زبان است که مسلما اقتضای تبویب جامع و حصرگرا از مسائل را دارد.

بلاغت: وظیفه ی بررسی نوآوری های دم به دم زبان و هنجارگریزی آن را به دوش می کشد. لذا ذاتا تبویب گریز و حصر نشدنی است و فقط می تواند کلیدها و قواعد کلی در اختیار بگذارد

6. نحو: با نگاه کمی به عموم مردم شکل می گیرد.

بلاغت: علم بلاغت بیش از آنکه بر محور کلام استوار باشد به متکلم و بلاغت او استوار است. شاید بتوان علم صرف را کلمه پژوهی و نحو را کلام پژوهی گذاشت و در مرتبه سوم بلاغت علم متکلم پژوهی می شود یعنی شناخت فضاهای مختلف تکلم و مقام های گوناگون که متکلم بلیغ به تناسب هر کدام حادثه ی زبانی خلق می کند.

ح.ج

(حسین بغدادی و مصطفی مهرانپور، مجله میثاق اندیشه،شماره ۴، سال ۱۳۹۲.)